Geschiedenis van de gemeente Reiderland

Nieuweschans

De gemeente Reiderland bestaat uit de plaatsen:
Beerta, Finsterwolde, Nieuweschans, Drieborg, Ganzedijk, Nieuw-Beerta, Beersterhoogen, Booneschans, Ekamp,
Finsterwolderhamrik, Goldhoorn, Hamdijk, Hongerige Wolf, Kostverloren, Kromme-Elleboog, Nieuwe Statenzijl,
Oude Statenzijl, Oudedijk, Oudezijl en Ulsda.

Nieuweschans heeft een station aan de spoorlijn van Groningen naar het Duitse Leer. Daarnaast wordt de gemeente bediend door de buslijnen 17 (Winschoten-Beerta-Finsterwolde-Oostwold-Midwolda-Scheemda) en 18 (Finsterwolde-Ganzedijk-Drieborg-Nieuweschans).
Reiderland (inwoners per 1 januari 2006: 7000, bron: CBS) is een gemeente in Noord-Nederland, provincie Groningen, in de gelijknamige landstreek Reiderland. De gemeente beslaat een oppervlakte van 149,70 km² (waarvan 55,25 km² water). In Reiderland ligt de meest oostelijke plek van Nederland (bij het dorp Nieuweschans, langs de A7). Reiderland is ontstaan in 1990 uit een gemeentelijke herindeling van drie gemeentes: Beerta, Finsterwolde en Nieuweschans die samen zijn gevoegd.

Geschiedenis
De gemeente Reiderland omvat het oostelijk deel van het Oldambt, dat ook wel de 'graanschuur van Nederland' werd genoemd. Het gebied, dat voor een groot deel bestaat uit indijkingen, wordt van oudsher gekenmerkt door grootschalige landbouwbedrijven. De boeren hadden dan ook veel landarbeiders in dienst, zeker in vergelijking met andere delen van Nederland. De dorpsgemeenschappen werden echter gedomineerd door de boeren: zij bestuurden of beheerden de gemeente, de school, de armenzorg, de kerkenraad, etc. De leefomstandigheden van de landarbeiders waren slecht: misoogsten en lage graanprijzen werden door de boeren afgewenteld op het salaris van de arbeiders, die daardoor zwaar gedupeerd werden.
In deze context is het niet zo verwonderlijk dat het eind negentiende eeuw opkomende socialisme snel opgang maakte onder de landarbeiders. Vooral de invloed van Ferdinand Domela Nieuwenhuis, een Lutherse dominee die in 1879 brak met de kerk en een belangrijk voorman van de socialisten werd, is groot geweest. Hij wist veel landarbeiders over te halen de kerk te verlaten en in opstand te komen tegen de sociale ongelijkheid.
In de eerste helft van de twintigste eeuw radicaliseerde een deel van de socialisten naar aanleiding van de Russische Revolutie. De revolutionaire taal van de communisten sprak zeer veel landarbeiders aan. Na de invoering van het algemeen kiesrecht in 1917/1919 steeg de invloed van de communisten in de gemeenteraden van met name Beerta en Finsterwolde dan ook snel. Nog voor de Tweede Wereldoorlog wisten zij daar de meerderheid te behalen, waardoor de boeren definitief hun dominante posities kwijtraakten.
Als gevolg van hun leidende rol in het verzet bereikte de aanhang van de communisten na de Tweede Wereldoorlog een hoogtepunt. Door de Koude Oorlog steeg de spanning echter en werden de communisten door de overige partijen steeds meer geïsoleerd. In Finsterwolde ontstond in 1951 een crisis, nadat een groep stakende gemeentewerkers werd ontslagen en de sociale dienst hen tegen de zin van de burgemeester toch een uitkering verleende. De regering besloot de gemeente onder curatele te stellen: de gemeenteraad werd buitenspel gezet en de burgemeester werd als regeringscommissaris aangesteld. De gebeurtenissen in Oost-Groningen haalden zelfs de wereldpers en het gebied werd in het buitenland bekend als 'Little Moscow'.
Ook later nog kwam het gebied regelmatig in het nieuws, bijv. door de gasboycotacties in 1983. Veel mensen kwamen destijds door de slecht draaiende economie en de stijgende woonlasten in geldnood, waardoor zij hun gasrekening niet meer konden betalen. De M.E. werd vervolgens ingezet om de rekeningen alsnog betaald te krijgen, tot grote woede van de bevolking.
In 1982 benoemde minister van Binnenlandse Zaken Ed van Thijn de communiste Hanneke Jagersma (CPN) tot burgemeester van de gemeente Beerta. Zij werd daarmee de eerste en tot nu toe enige communistische burgemeester van Nederland. Op 1 januari 1990 eindigde haar ambtsperiode als gevolg van de gemeentelijke herindeling: de gemeenten Finsterwolde en Nieuweschans werden opgeheven en bij Beerta gevoegd. In juli 1991 werd de naam van de gemeente gewijzigd in Reiderland. Ook in de fusiegemeente behaalde de NCPN, ontstaan uit ontevredenheid over het opgaan van de CPN in GroenLinks, de absolute meerderheid. In 1998 ging deze verloren en werd de PvdA de grootste partij, maar de NCPN behield grote invloed op de gemeentepolitiek en werd in 2002 weer de grootste partij. De communisten vormden een college met Gemeentebelangen, traditioneel de partij van de herenboeren en dus een natuurlijke "vijand" van de NCPN. De partijen vonden de tegenstellingen echter niet meer relevant. Bij de Tweede-Kamerverkiezingen van dat jaar, waaraan de NCPN niet deelnam, behaalde de LPF in Reiderland een opmerkelijk hoge score van 23%. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 werd de NCPN afgestraft: de partij viel terug van 5 naar 2 zetels en werd daarmee de kleinste partij in de gemeenteraad (totaal 13 zetels). De PvdA (van 3 naar 5) en de SP (van 1 naar 3) wonnen, Gemeentebelangen bleef stabiel op 3 zetels.
De laatste jaren is de aandacht in Reiderland (en de gemeenten Scheemda en Winschoten) vooral gericht op het omvangrijke ontwikkelingsproject Blauwe Stad. Hiervoor zal het voormalige landbouwgebied tussen Beerta, Finsterwolde, Oostwold, Midwolda en Winschoten grotendeels onder water gezet worden en veranderen in een woon-, natuur- en recreatiegebied. De woningen in het project, waarvan de aanleg in 2004 van start ging, liggen vooral in de hogere prijsklassen. Hierdoor is de kans groot dat de sociale structuur van het gebied ingrijpend zal veranderen.
Naar aanleiding van het gezamenlijke project Blauwe Stad pleitten Gedeputeerde Staten van Groningen in maart 2006 voor samenvoeging van de gemeenten Reiderland (7.000 inw.), Scheemda (15.000 inw.) en Winschoten (18.000 inw.) tot één gemeente Oldambt met ongeveer 40.000 inwoners. Volgens het provinciebestuur zijn de gemeenten afzonderlijk niet goed meer in staat hun taken te vervullen. De herindeling zou in ieder geval voor 2010 moeten plaatsvinden.