Op zaterdag 17 november 2012 organiseerde de FLAL de Heemtuintocht. De start was vanuit Sporthal Ruitershorn te Muntendam in de provincie Groningen. Het had 's nacht licht gevroren waardoor het bij de start nog behoorlijk fris was. Dat weerhield 410 wandelaars er echter niet van om hier te komen wandelen. We verlieten de start en zochten al snel bospassages op, namelijk het Singelbospark. Een kort stukje voerde over een pad vol met boomstronken, die echter niet meteen door bladeren opvielen.
De naam Menterwolde (Menterasilva (1222) of Menterawalda), waaronder Muntendam valt, is ontleend aan het middeleeuwse veenlandschap aan de oevers van het riviertje de Munter Ee, dat later het Wold-Oldambt is gaan heten. De naam Menterwolde is ook gebruikt voor een klooster dat iets ten zuiden van Nieuwolda heeft gelegen en er zijn aanwijzingen dat ook een nederzetting in de buurt van dit klooster dezelfde naam droeg.
In het begin van de 16e eeuw is dit gebied voor een deel overstroomd door de Dollard. Halverwege de 16e eeuw werd het verdronken land al weer ingepolderd. De dorpen lagen als langgerekte streekdorpen rond de tijdelijke Dollardboezem. De langgerekte vorm is ontstaan door de veenontginningen aan het eind van de middeleeuwen. Alle vroegere gemeenten van Menterwolde maakten deel uit van het Oldambt. In het achterland bevindt zich een ontgonnen hoogveengebied, dat gedeeltelijk tot de Veenkoloniën wordt gerekend. Hier liggen de dorpen Borgercompagnie en Tripscompagnie evenals het gehucht Stootshorn.
De gemeente Menterwolde ontstond op 1 januari 1990 door samenvoeging van de gemeenten Oosterbroek, Muntendam en Meeden. De nieuwe gemeente droeg aanvankelijk de naam Oosterbroek. Een jaar later koos de gemeenteraad voor de naam Menterwolde. Het gemeentehuis is sinds juni 1992 gevestigd te Muntendam.
We verwisselden het grondgebied van Muntendam voor Veendam. Meteen daarop betraden we het Veenbos. We kwamen even in de bebouwde kom van Veendam. We liepen langs het Westerdiep. Langs de kant van de weg stonden twee opvallende oude auto´s. Het betrof een Chevrolet 3100 Panel uit 1958 en een Chevrolet Apache uit 1955. We staken het Westerdiep over. Opnieuw liepen we door een paar parken waaronder het Noorderpark. We kwamen uit op het Beneden Dwarsdiep. Op de oprit van een huis stond een oude auto met open laadbak die er echter fonkelnieuw uitzag. Het betrof een Chevrolet 3100 uit 1954.
We betraden natuurgebied Oude Veenkoloniën - De Wiede en verlieten daarmee de bebouwde kom van Veendam. We volgden in dit graslandgebied een riviertje met de naam Menter A (ook genaamd De Munte, Munter Ee of Oude Ae).
Het Muntendammerdiep is bijzonder aangelegd in de 17e eeuw. Tussen twee dijken en dus niet uitgegraven. De aanleg van dit diep heeft de rivier de Menter A doen verzanden en tot kronkelslootjes gemaakt, die nu nog te zien zijn in het natuurgebied de Wiede.
De Oude Ae is een middeleeuwse veenrivier. Tot de kanalen kwamen is de rivier gebruikt voor afwatering en scheepvaart. De Oude Ae ontsprong ten westen van Wildervank.Uit het voormalige Zwanemeer. De stroom van de Oude Ae is nog goed te volgen in Veendam. In de rivierbedding heeft men nu vijvers aangelegd. De met duikers onder de weg door aanéén geschakelde vijvers lopen van Groenrijk langs de Wilhelminasingel en de Kinksterstraat onder supermarkt De Boer en achter het Veenkoloniaal Museum langs naar de Hertenkamp en vervolgens langs de Ae kade door Veendam Noord onder Beneden Dwarsdiep naar de Wiede. Eens liep de rivier richting Winschoter Diep (de bocht bij de brug over de N33 is nog een stuk van de oude rivier en slingerde zich langs de Oude Dijksterweg naar Nieuw Scheemda, 't Waar en Nieuwolda. Vandaar naar Termunten en dan uitmondend in de Eems. De Oude Ae werd naar het klooster bij Termunten (Menterna) en de naam van het gebied vanaf Muntendam (het Wold Oldambt of Menterwolde) veelal Munter Aa of Menter A genoemd. De Oude Ae of Menter A was met de Pekel A en de Westerwoldse A van groot belang voor het Oldambt en Westerwolde. Toen men voor de vervening de kanalen en wijken groef en het veenwater aftapte, verzandde de rivier grotendeels.
We verwisselden het grondgebied van Veendam weer voor dat van Muntendam. De grasweg waarover we langs het Westerdiep verder liepen heette Hellingwal.
Verderop liepen we over een grasdijk langs het Meedenerdiep. We staken het Meedenerdiep over en volgden het nu aan de andere zijde. Inmiddels liepen we in buurtschap Tusschenklappen dat onder Muntendam valt. Over de Daaleweg werd de bebouwde kom verlaten.
Op 11 km was de splitsing met de 25 km. Wij volgden het 40 km parkoers en over een fietspad werd koersgezet naar Zuidbroek. Muntendam, dat ook aan Oude Pekela grenst, werd nu ingeruild voor Zuidbroek.
Zuidbroek is een historisch centrum van handel en nijverheid. Van oudsher is het ook een bestuurlijk centrum. Van hieruit bestuurde een drost het Wold-Oldambt. Tot 1600 liep de handelsweg van de Duitse staten naar Groningen door Zuidbroek. Deze weg liep van Meeden naar Slochteren. Het Winschoterdiep zorgde voor een nieuwe oost-west verbinding. Zuidbroek groeide langs het diep tot een belangrijke plaats van handel en verkeer. De treinverbindingen die er kwamen versterkten deze functie. In onze tijden zijn het spoor en de A7 van levensbelang voor werken en leven in Menterwolde.
Over de Poeltjelaan werd het centrum van Zuidbroek nadat eerst nog de spoorlijn Groningen-Nieuweschans werd gekruist. Dat was bij punt 38 in de routebeschrijving. Hier stond vermeld: LA, onder spoor-viaduct door (pas op voor overstekende treinen). Het was ons niet duidelijk waarom we voor overstekende treinen moesten oppassen. We moesten wel oppassen voor passerende auto's. Want de ondergang was aan de smalle kant.
We staken het Muntendammerdiep over en even later kwamen we langs het Noord Nederlands Tram- en Trein Museum. Dit was gevestigd in het voormalige stationsgebouw van Zuidbroek en stond nu in de steigers vanwege renovatie.
De stichting Noord-Nederlands Trein & Tram Museum is opgericht op 17 juli 2001. Op dat moment waren er plannen om het oudste stationsgebouw van de provincie Groningen te slopen. Deze plannen waren in een vergevorderd stadium; het station zou plaats moeten maken voor een transferium. Het stationsgebouw was op dat moment een doorn in het oog van zowel de gemeente Menterwolde als ook NS Vastgoed. De gemeente was sinds 1989 huurder van het stationsgebouw. Dit voor een symbolisch bedrag èn de onderhoudsplicht. Door de oprichting van de stichting en het geven van een goede invulling aan het stationsgebouw is de sloop uiteindelijk voorkomen. Het stationsgebouw stamt uit 1865 en is gebouwd in de z.g. waterstaatstijl: een classistische overheidsarchitectuur in die tijd.
Opnieuw staken we het Muntendammerdiep over en even later werd de eerste grote rust in Dorpscentrum De Broeckhof te Zuidbroek bereikt.
We volgden de W.A. Scholtenweg in westelijke richting. Eerst kwamen we langs talrijke kassen. Daarna hadden we aan onze rechterhand de Pedro plezierbotenfabriek. Achter deze fabriek lag het Winschoterdiep. Iets verderop was een Y-splitsing van vaarwegen en daarop volgden we het Oude Winschoterdiep.
We kwamen bij het Odd Fellow Huis, oftewel Borg Welgelegen te Sappemeer. Elke fotograferende wandelaar heeft dit gebouw op de gevoelige plaat vastgelegd. We bevonden ons inmiddels in buurtschap Borgercompagnie en volgden het Borgercompagniesterdiep.
De borg Welgelegen in de veenkolonie Sappemeer werd omstreeks 1655 gebouwd als buitenverblijf van Jan Cornelis Spiel. Deze was deelnemer in de verveningsmaatschappij met de naam Borgercompagnie.
Bij het aanbreken van de Eerste Wereldoorlog diende Borg Welgelegen tijdelijk tot toevluchtsoord voor Belgische vluchtelingen. Het huis geraakte steeds meer in verval en verkeerde reeds in verwaarloosde toestand. In 1915 viel het besluit tot afbraak. De vijvers en grachten werden gedempt, de tuinen wedengerooid. Plotseling kwam Mr. Cornelis Alexander Star Numan ten tonele en kocht de zaak om het aloude familie goed te redden. ‘Welgelegen’ herrees in zijn oorspronkelijke gedaante met behoud echter van de latere achterbouw. Kosten noch moeite werden gespaard. Mr. Star Numan was ongetrouwd en bij zijn overlijden in 1936 ging ‘Welgelegen’ over op zijn zuster Catherina Cornelia Star Numan. Zij was gehuwd met Mr. Evert Jan Thomassen à Thuessink Van der Hoop van Slochteren, die eveneens burgemeester van Slochteren was. Van 1917 tot 1925 verbleven zij er, daarna werd het andermaal verhuurd, o.a. aan burgemeester Eikema die echter al op 26 april 1926 plotseling overleed.
Daarna deed het dienst als verpleeginrichting van ouden van dagen. De gemeente Hoogezand-Sappemeer heeft met behulp van het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk het landgoed geheel gerestaureerd. Reeds in 1967 werd aan het bestuur van de Johan Welch Loge de eerste subsidie verstrekt. Overeenkomstig het oude patroon is de Franse stijl gerestaureerd. De invloed van de Franse barok, welke onder Lodewijk XIV met de tuinarchitect Andre Le Nôtre z’n hoogtij sierde, is duidelijk waarneembaar.
De borg, de bijbehorende tuinaanleg, dienstgebouw, brug en dam, tuinmuur en trappen, erfafscheiding en tuinsieraden zijn aangewezen als rijksmonument.
Nu zetten we koers naar het Tripbos dat nabij Tripscompagnie lag. Na het bos bestegen we een heuvel vanwaar we een fraai uitzicht op de omgeving hadden. Ik had nog niet vermeld, Dat het deze dag een zonnige dag was, althans tot ongeveer 15.15 uur. Naast de heuvel lag nog een groot meer waar we later grotendeels omheen liepen.
We kwamen in Tripscompagnie.
Tripscompagnie is ontstaan langs het Tripscompagniesterdiep. Het Tripscompagniesterdiep werd in 1640 gegraven. Adriaan Trip was de opdrachtgever, dit om de turf uit de omliggende venen te kunnen winnen. Veel boerderijen zijn van het Oldambtster type.
De familie Trip kwam oorspronkelijk uit Zaltbommel. Er was een bekende Amsterdammer tak en een Groninger tak. Tripscompagnie was binnen een eeuw een bloeiende buurtschap.
Tot in de 20e eeuw waren de wegen in Tripscompagnie onverhard. Het kleine dorpshuis/mini cultureelcentrum Nooitgedacht was van 1863 tot 1983 een lagere school. De aardappelmeelfabriek l'Esperance was van 1898 -1923 in het dorp gevestigd. Door Nedmag wordt in dit dorp magnesiumzouten gewonnen voor industriële doeleinden.
Nedmag Industries haalt in het noorden van Nederland magnesiumchloride uit zoutlagen op een diepte van meer dan 1500 meter. Voor de winning van dit magnesiumzout wordt gebruik gemaakt van een unieke oplosmethode. De zoutlaag is zo groot dat, zelfs als de huidige jaarproductie wordt verdubbeld, nog honderden jaren ononderbroken toevoer mogelijk is. Bijna recht boven de zoutformaties staat de Nedmag fabriek voor gesinterde magnesia. Nedmag is de toonaangevende Europese producent van doodgebrand magnesiumoxide van hoge zuiverheid.
We volgden het Tripscompagniestervaart tot aan het begin van het ruim 1½ km lange nieuw aangelegde pad door het bos aan de Nieuweweg. In dit bos is speciaal voor de wandelclub Veendam en de wsv F.L.A.L. dit wandelpad gemaakt. We kwamen bij de Heemtuin. Hier was de tweede grote rust. Voor de ingang stonden twee dames, die als een soort fee waren verkleed en negen kleine kinderen vermaakten vanwege de verjaardag van Sarah.
Elk seizoen kunt u in de Heemtuin op belevingstocht. U vindt in de Heemtuin prachtige vlinder- en kruidenborders, speciale kindertuinen en een groot natuurontwikkelingsgebied met vennen en een stuifduinlandschap. In het natuurpark kunt u de diversiteit van het landschap beleven van de laatste ijstijd tot heden. Heemtuin & Natuurpark Tussen de Venen is zonder meer een bijzondere plek om een wandeling te maken of om te genieten van de natuur.
De Heemtuin en Natuurpark Tussen de Venen beslaat ongeveer 50 hectare en bestaat feitelijk uit 4 onderscheiden gebieden, die ieder hun eigen geschiedenis en karakteristiek hebben.
We waren nu ongeveer 3 km van de finish verwijderd, maar de parkoersbouwer had voor ons nog een route van 13 km in petto. Er kwam nu een heel mooi traject door natuurgebied Heemtuin en Natuurpark Tussen de Venen. Herfstkleuren en de zon zorgde voor mooie kleurschakeringen. Het terrein van Golfclub De Compagnie te Veendam werd nog met een bezoek vereerd evenals het nabijgelegen natuurgebied Borgerswold.
De totale afstand bedroeg 41 km. De wandeling werd net binnen de 8 uur afgelegd. We arriveerden dus even voor 5 uur. Wij willen de organisatie en de parkoersbouwer hartelijk danken voor deze mooie tocht.
Vaste bezoekers van mijn website weten inmiddels wel dat ik met een FLAL-tocht op de voorgaande vrijdag afreis en in de desbetreffende startplaats een geschikte overnachting opzoek. In Muntendam was één overnachtingmogelijkheid en dat was een adres van de Stichting Vrienden op de Fiets. Bij de reservering vroeg ik of ik om 7 uur kon ontbijten. Want ik vind het fijn om tijdig bij de startlokatie aanwezig te zijn. Hoewel het tijdstip van 7 uur veelal aan de vroege kant wordt gevonden, kon ik nu alleen overnachten als ik om half zeven ontbijt had. De gastgever verklaarde dat hij op zaterdagochtend vroeg weg moest want hij moest vanaf half acht een wandelroute bepijlen. En aangezien er maar één wandeltocht vanuit Muntendam werd georganiseerd bleek het dezelfde tocht te zijn als waar ik aan mee wilde doen.
De persoon in kwestie is Feiko Stoppels. Hij was ook de parkoersuitzetter van deze tocht. Als u meer over deze persoon te weten wilt komen en u bent aangemeld bij Hyves, Facebook en/of Twitter dan kunt u hem daar op volgen.
|
