Op zaterdag 17 december 2011 organiseerde de FLAL de Middag Humsterland wandeltocht. De start was vanuit Recreatiecentrum Ad Nooren te Garnwerd (gemeente Winsum). Er was voor deze dag voor de verandering weer eens regen voorspeld, vooral in het noorden. Helaas hadden de weersvoorspellers het ditmaal juist.
In een ver verleden lag Garnwerd niet aan het Reitdiep,
de rivier kronkelde destijds door het land ten oosten van het dorp.
Tot ver in de eerste helft van de 20ste eeuw bood Garnwerd een levendige aanblik.
Zo’n 20 middenstanders, onder wie 2 bakkers, 2 kruideniers en 2 café’s voorzagen in de eerste levensbehoeften van de bewoners. Begin 20ste eeuw lag Garnwerd nog op een soort schier-eiland, omgeven door Het Reitdiep en het Aduarderdiep.
Een veerpont, bediend door de heer Hammingh, van het gelijknamige café, vormde de enige verbinding met
de aangrenzende gemeente Winsum.
Aan dit isolement kwam een eind met de bouw van een brug
over het Reitdiep in 1933.
De verbinding over het Aduarderdiep volgde in 1938.
Op de dijk staat de achtkantige stellingmolen De Meeuw,die uit 1851 stamt. In het zomerseizoen is hij elk weekend te bezichtigen.
Tegenover de molen staat een zogeheten ‘sarrieshut’ die uit 1628 dateert.
Een sarrieshut was oorspronkelijk het huis bij de molen, waar de belastingontvanger,
oftewel de sarries, tol hief op het te malen graan.
De startlocatie was al fraai versierd in kerstsfeer. Rond 9 uur was dan de start van de 35 km. Meteen bij de start was al een scherpe bocht in het parkoers die door een aantal wandelaars gemakshalve werd afgesneden. Daarbij moest wel een helling worden genomen. Niet iedereen bleef daarbij op de been.
Als eerste kwamen we langs Korenmolen "De Meeuw". We zagen een wagen van waarzegster Minirna staan, maar we besloten er voorbij te lopen. We kwamen per slot voor de wandeling hier naar toe.
We verlieten Garnwerd in zuidelijke richting over de Oostumerweg naar wierde Krassum. Verder liepen we zuidwaarts in de richting van buurtschap Oostum. Maar ter hoogte van buurtschap Brillerij sloegen we af in de richting van het Aduarderdiep.
Bij het Aduarderdiep aangekomen volgden we dit tot de eerstvolgende brug. Verder liepen we door polder Joeswerd en langs de Meedenerweg naar buurtschap Beswerd.
We liepen verder naar buurtschap Fransum.
Fransum is een oud kerkdorpje dat op een wierde (terp) ligt.
In het dorp ligt een romaans kerkje uit de 13e eeuw en twee huizen.
Fransum ligt op het voormalige schiereiland Middag.
Het kerkje is sinds 1965 in het bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken.
Na het kerkje verlieten we Fransum weer en zetten nu koers naar buurtschap Den Ham. Hier in Den Ham was een wagenrust. Op de weg stond een pijl met de tekst wagerust. Maar het is toch echt wagenrust. We verlieten Fransum over de Fransumerweg.
We kwamen bij de oprijlaan van de Piloersemaborg. We liepen deze oprijlaan ook in en bewonderden de Piloersemaborg (van buiten).
De Piloersema- of Hamsterborg bij Den Ham (1633) is een uniek monument in de Groninger Ommelanden. Het oude huis heeft door de eeuwen heen zijn voorname karakter behouden. Royaal gesitueerd achter een brede gracht en verscholen tussen boomrijke singels, rijst de borg op uit het vlakke land achter Den Ham.
De borg werd aanvankelijk bewoond door de jonkerfamilie De Mepsche; later kwam het huis in bezit van achtereenvolgens de families Bos en Wierenga. Bos bouwde in 1700 een grote schuur aan het huis en sindsdien is 'Piloersema' een boerderij.
De borg Piloersema met bijbehorende landerijen maakt deel uit van het cultuurhistorisch erfgoed van de provincie Groningen. Het huis bleef bewaard en trotseerde zo de vorige eeuw, de tijd dat de meeste borggebouwen verdwenen. Samen met de overgebleven borgen geeft 'Piloersema' een beeld van de woon- en leefcultuur van de Ommelander jonkers.
De Piloersemaborg, gelegen in het Westerkwartier niet ver van het Reitdiep, is de enige overgebleven borgboerderij van de provincie en ook daardoor uniek. Het huis ademt de sfeer van een statige 19e eeuwse boerenbehuizing en is met boerenantiek ingericht. In de voormalige schuur, nu het achterhuis, en op de bovenverdieping van het tussenhuis bevinden zich de gastenverblijven.
We kregen hier zicht op het plaatsje Noordhorn. Over de Oudedijk kwamen we langs ’t Sikkehuus en boerderij Minkeweer. Na de wierde Selwerd kwamen we in Oldehove. In Oldehove kwamen we langs de Gereformeerde kerk, café Odeon, het voormalig gemeentehuis, de
Liudgerkerk en molen De Leeuw.
We verlieten Oldehove over de Niehoofsterweg en kwamen langs een electriciteitshuisje.
Er is een website met het internetadres www.electriciteitshuisjes.nl. Maar daar staat alleen informatie op over electriciteitshuisjes in de provincie Noord-Brabant.
Hoewel we over de Niehoofsterweg hadden gelopen, werd tocht niet rechtstreeks naar Niehove gelopen, maar kwamen we via de Frijtumerweg eerst nog langs de Wierde Frijtum. Via Tilstok werd buurtschap Niehove bereikt. In Niehove kwamen we nog langs de plaatselijke kerk en begraafplaats met fraai toegangshek.
De kerk van Niehove is rond het jaar 1230 gebouwd, op de plek waar tot dan toe waarschijnlijk het eerste houten Liudgerkerkje van Humsterland heeft gestaan. Het bleef eeuwenlang het enige stenen gebouw in het dorp. De kerk was in de middeleeuwen kleiner. In de noordmuur zijn nog de oorspronkelijke smalle romaanse dertiende eeuwse rondboogvensters te zien. In de 15e eeuw werd de kerk verlengd met het huidige driezijdige koor. In de zuidmuur werden de ramen vervangen door grotere gotische spitsboogramen.
Vroeger stond men in de kerk. De mannen stonden aan de zuidzijde, de vrouwen aan de noordkant. Banken kwamen er pas in de achttiende eeuw. In de kerk staan twee herenbanken: de lage en oudste van de familie Schuiringa en de hoge van de familie Feringa. Op de plaats waar nu een bakstenen rollaag in de vloer de scheiding tussen schip en koor aangeeft, heeft vroeger het koorhek gestaan. Dit hek is later opgesplitst en verwerkt in de houten wanden aan weerszijden van de kerkzaal.
Via buurtschap Korhorn kwamen we in Oldehove. Hier was een binnenrust in café Humsterland.
Oldehove werd verlaten over de Englumerweg. De volgende doorkomstplaats was Saaksum. Hier werd een bezoek aan het haventje gebracht. Verder liepen we naar en vervolgens langs het Oldehoofsekanaal.
Nu werd Ezinge bereikt en kwamen we langs de kerk. Hier waren we dit jaar met de FLAL ook al geweest met de Reitdieptocht vanuit Groningen op 5 maart 2011, althans de 40 en 60 km lopers. In Ezinge kwamen we verder nog langs café de vroetende Mol en het voormalig gemeentehuis. Ezinge werd verlaten over de Allersmaweg.
Nu stond Feerwerd op het programma. We konden hier “in de aap” logeren bij een logies met ontbijt aan de Oosterweg te Feerwerd. In Feerwerd kwamen we langs de Jacobuskerk, de voormalige dorpssmederij en molen Joeswert uit 1855. De molen werd gerestaureerd.
Bij het Aduarderdiep kwamen we nog door buurtschap De Schifpot.
Nu werd Garnwerd weer bereikt bij de St. Ludgerkerk. Door een paar smalle straatjes, waaronder de Burgemeester Brouwerstraat werd Garnwerd bereikt. De
Burg. Brouwerstraat is het smalste straatje van Nederland dat ook toegankelijk is voor auto's. Na molen De Meeuw en café Hamming werd de finish bereikt.
Er waren 319 deelnemers. Gelijktijdig met deze tocht werd ook de Sagambiaratocht vanuit Putten georganiseerd. Hier deden veel FLAL-lers mee die ten zuiden van Zwolle wonen.
