Waterliniepad, trajekt: Weesp-Naarden.
Inleiding
Hollandse Waterlinie en Nieuwe Hollandse Waterlinie
Nederland verdedigde zich voor het eerst met water tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Door dijken door te steken kwamen polders onder water te staan. In 1672 werd in alle haast een waterlinie aangelegd tegen oprukkende Fransen: de Oude Hollandse Waterlinie. Deze Linie liep van Muiden naar Woerden, via Schoonhoven naar Gorinchem en westelijk van de stad Utrecht. Na 1815 besloot het Rijk om Utrecht binnen deze linie te leggen. Dit was het begin van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Om de vijand tegen te houden mocht een waterlinie niet doorwaadbaar of doorvaarbaar zijn. Maar door hoogteverschillen in het landschap, bijvoorbeeld bij rivieren en dijken, bleven sommige gronden droog en dus begaanbaar voor de vijand. Deze doorgangen (accessen) verdedigde men met forten, schansen en batterijen. Daar verbleven troepen en stond geschut opgesteld. Forten hadden een vrij schootsveld nodig. Daarom was het oprichten van obstakels binnen 1 kilometer rondom het fort aan regels gebonden. Dit waren de Verboden Kringen. Zo vormde de Waterlinie een samenhangend militair landschap. Een systeem van ruimtelijke en waterbeheerafspraken rondom landschapselementen als fortificaties en waterwerken.
Hoe werkt de Waterlinie?
De inundaties vormen het meest kenmerkende onderdeel van een waterlinie.Tot de 19e eeuw werden inundaties gerealiseerd door het doorsteken van dammen en dijken. Vanaf 1815 werd het stellen van inundaties technisch geperfectioneerd. Er kwam een vernuftig stelsel van in- en uitlaten om het waterpeil te beheersen.
De kracht van het inunderen lag in het feit dat het oppervlak van een onderwaterzetting overal gelijk was, maar de ondergrond niet. Een laag water van 40 à 50 cm was voldoende om een gebied niet doorvaarbaar of doorwaadbaar te maken. Een militair ingenieur verdeelde de inundaties in een aantal kommen met verschillende waterpeilen. Soms zijn gewone polderdijken gebruikt als waterkering. In andere gevallen zijn inundatiedijken aangelegd. Waar waterloop en kombegrenzing elkaar kruisten kwam een schotbalksluis om het water (deels) tegen te houden.

Piramides
Lopend door het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zien we telkens weer grote kolossen van beton in het landschap staan. Soms goed zichtbaar en soms door struiken en ander groen geheel overwoekerd en aan het oog ontrokken.
Het zijn schuilplaatsen voor militairen. Het ontwerp voor deze schuilplaatsen was pas in oktober 1939 gereed. De schuilplaatsen lagen vaak in combinatie met een G-kazemat in het stellinggebied. Soldaten in de stellingen waren op die manier in staat bij zwaar vuur te schuilen. De piramide heeft afgeschuinde dak kanten om projectielen te laten afschampen en is aan de vijandelijke zijde recht. Hierdoor heeft hij een groter weerstandsvermogen. Buitenom is de piramide, indien dit nodig was, voorzien van camouflagehaken.
Op zaterdag 25 april 2009 begonnen wij aan het Waterliniepad. We reden met de trein naar Weesp, waar we om 8.05 uur aankwamen. We volgden even de Aetsveldroute. Dit is een 12 km lange rondwandeling die ook in het Waterliniepadboekje beschreven is. We liepen langs de Vecht en volgden deze rivier in de richting van het centrum van Weesp. Het werd geen stadsbezichtiging. Dat heb je meestal niet met dit soort wandelpaden. Bij de eerste ophaalbrug over de Vecht sloegen we af en kwamen langs het Fort Ossemarkt.
In 1672 wordt Weesp belegerd door de Fransen. Als die dreiging afgewend is, wordt besloten om van Weesp een echte vestingstad te maken. Samen met Naarden zou Weesp de stad Amsterdam moeten beschermen. Allereerst wordt er een gracht gegraven, waardoor een eiland in de Vecht ontstaat: de Ossenmarkt. Het fort aan de Ossenmarkt was een onderdeel van de vesting Weesp, welke vanaf 1854 deel uitmaakte van de Hollandse Waterlinie. In 1892 werden de vesting Weesp en Muiden onderdeel van de Stelling van Amsterdam. In 1876 werd aan de oostkant van het fort een zware dekkingswal aangebracht, waardoor de gracht rondom het fort verdween. Deze wal is in 1983-1985 weer verwijderd. Achter Fort Ossenmarkt ligt de Theetuin met een fraai wandelpad over de vestingwal. De Theetuin is gelegen op het uit 1674 stammend Bastion Bakkerschans aan de Ossenmarkt in Weesp en is in een voormalige Artillerieloods uit 1877 gevestigd. De tuin in zijn huidige vorm bestaat sinds 1986.
We passeerden een 1940-1945 monument. Dit stelde een vrouw met een jong kind voor. Aan de achterkant van het Fort stonden twee kanonnen. We verlieten de Vecht Vallei Plassen route, die we even hadden gevolgd, en staken de Vecht opnieuw over. Want Fort Ossemarkt en directe omgeving ligt op een groot eiland in de Vecht. We volgden nu de Lange Muiderweg. Deze was inderdaad best lang. Wel meer dan 3 km. Vlak voordat we onder de spoorlijn Amersfoort-Amsterdam liepen, ging de ophaalbrug van de spoorlijn over de Vecht omhoog en even later voer er een luxueus jacht door.
We liepen hier langs talloze woonboten en de nummering langs de Lange Muiderweg liep op tot boven de 500. Aan de ander zijde van de Lange Muiderweg lagen enige grote oude boerderijen, waaronder Huis te Capelle en Klein Batavia. In Muiden liepen we onder de A1-snelweg door en even later bereikten we restaurant Fort, dat op zaterdags vanaf 9 uur geopend is. We kwamen hier rond kwart over negen aan, zodat we besloten hier koffie te drinken. De koffie werd geserveerd in dubbelwandige glazen. De glazen waren daardoor goed vast te pakken en het leek of de koffie er langer in warm bleef.
We vervolgden ons pad en bleven de Vecht aan onze linkerhand houden terwijl we het centrum van Muiden binnen liepen. Bij de Groote Zeesluis ging in het centrum net een brug omhoog. Daar hadden wij geen last van en konden rustig verder lopen. Er lagen hier talrijke boten en zeilschepen afgemeerd en passeerden een Duits sprekende groep mannen. Aan de monding van de Vecht ligt het Fort aan het Pampus waarvan we alleen een informatiebord zagen.
Forteiland Pampus is een klein kunstmatig eiland in het IJsselmeer: 3 kilometer voor de kust van Muiden en 3,5 kilometer voor de kust van IJburg (de nieuwe wijk van Amsterdam). Er staat één huis, bewoond door het fortwachters-stel.
Voor het Muiderslot sloegen we af en langs de oostkant van Muiden liepen we over de wallen. Eenmaal hadden we nog een mooi uitzicht op het Muiderslot.
De vesting (het Muiderslot) diende ter afsluiting van de (voormalige) Zeedijk en de trekvaart van Naarden. Tevens beschermde zij de in de Vecht gelegen zeesluizen die belangrijk waren voor de inundaties. De omwalling werd in de negentiende eeuw ingrijpend verbeterd. De vesting met haar in 1877-1879 gebouwde caponnière, remises en grote bomvrije kazerne verkeert in goede staat.
Hoewel Muiden vermoedelijk al veel eerder over een of andere vorm van stadsverdediging beschikte, besloot men pas in 1590 om van het strategisch gelegen Muiden een vestingstad te maken. Als onderdeel van de Hollandse Waterlinie heeft de vesting haar nut zeker bewezen. In de Frans-Duitse oorlog van 1870/1871 bleek de vesting nogal wat tekortkomingen te hebben (slechte onderkomens voor de manschappen, te weinig opslagruimte, verouderde wapens).
Daarom werd besloten de vesting te moderniseren. Het Muizenfort, een op een ravelijn (ongeveer driehoekig buitenwerk) gebouwde caponnière, met wallen en natte gracht, bomvrije kazerne, remises. is daar het mooiste voorbeeld van. Het dateert uit 1874-1877
(Een caponnière is een in een droge gracht aangelegde gedekte doorgang naar een voorgelegen werk of een aan de voet van de hoofdwal gelegen uitbouw ter flankering van de gracht, zoals bij het Muizenfort)
We passeerden nog een informatiebord over de 28 km lange De Muiden fietsroute. We zagen gebouwen in het centrum van Muiden nu aan de achterkant. We verlieten Muiden weer op dezelfde plaats als dat we de plaats waren ingelopen. Na de A1-snelweg liepen we fraai over een graspad langs de Uitwatering van het Naardermeer.
Via de Uitwatering van het Naardermeer wordt 's winters bij een te hoge waterstand water uit het Naardermeer afgevoerd en 's zomers juist weer met IJmeerwater aangevuld. In de Waterlinie fungeerde het water als inundatiekanaal en als scheiding tussen de eerste en tweede kom.
Het was weliswaar een mooi graspad, maar we bleven een tijdlang het geluid van voortrazende auto's op de A1-snelweg horen. Voor een spoorlijn sloegen we af om deze even later onderdoor te gaan. Nu kregen we uitzicht op hoog opgestapeld riet, dat door mannen nog hoger werd opgestapeld. We zagen hier molen De Onrust uit 1809
Dit is een achtkante poldermolen. Het is de enige poldermolen in Noord-Holland die zijn functie moet uitvoeren zonder hulpgemaal. Bovendien bemaalt de molen geen polder, maar een waterplas.
Over een graskade met in het begin enige schapen werd de Visserij bereikt. Hier was Natuurmonumenten gevestigd. Je kon van hier een 3 uur lange rondvaart op het Naardermeer maken indien je dit van te voren gereserveerd had.
We vervolgden ons pad. Nu was dat een traject van Rondje Naardermeer en weldra zagen we het Naardermeer zelf ook. Bij gebouw De Machine was een rustmogelijkheid, maar we hadden bij de Visserij op een picknickbank al een rust gehad. Bij een huis zagen we nog de restanten van een grote oude ongezaagde boom. We wisten zo zeker dat het een grote boom geweest moest zijn omdat de buitenste rand van de omgezaagde boom er nog stond en deze was echt indrukwekkend groot.
Even voorbij de Machine maakte we op een bankje een foto van onszelf. We hadden daarvoor het fototoestel op een statiefje gezet.
De tweede poging tot inpoldering van het Naardermeer werd in 1883 ondernomen, met een stoomgemaal. Het stoomgemaal staat nu bekend als De Machine aan de Meerkade. Door een grote aanvoer van grondwater, moest veel water uit de polder gemalen worden. De kosten hiervoor werden te hoog en drie jaar later werd het gebied weer onder water gezet.
We kwamen nog langs een fraai huis met de naam Kooilust.
De naam 'Kooilust' slaat op de eendenkooi achter het huis (niet zichtbaar). Hier lokte het afgerichte kooikershondje eenden naar een kooi aan het uiteinde van de waterplas, waarna zijn baas (de kooiker) ze ving. De vang methode is oer-hollands.
Stilte wordt gewaarborgd door het in de wet vastgelegde afpalingsrecht: binnen een cirkel van 753 meter vanuit het midden van de kooiplas is het verboden de rust van de kooi te verstoren
Op deze prachtige en zonnige zaterdag troffen we talrijke wandelaars. We zagen dat sommigen van hen een boekje in hun handen hadden met de kleuren van de NS wandeling Naardermeer. Een aantal jaren terug hadden wij die route ook met vriendinnen gelopen.
Langzaam aan werd de "bewoonde wereld" weer bereikt. Nu zetten we koers naar de vesting van Naarden en liepen daar vrijwel geheel omheen. Erg indrukwekkend is dit allemaal. Na een paar verkeerswegen werd even voor NS Naarden-Bussum de route verlaten en met de trein reden we huiswaarts.
We hadden dit eerste traject van het Waterliniepad, dat ongeveer 18 km lang was, afgelegd in 5 uur en een kwartier. De maximum temperatuur bedroeg ongeveer 19 graden en het was de hele dag droog gebleven.

Henri Floor