Sagambiawalk op zaterdag 23 december 2006

kerstman bij het Zwaartepunt van Nederland

Op zaterdag 23 december 2006 organiseerde Gerrie van de Brink uit Nijkerkerveen een wandeltocht vanuit Putten. Zij wilde met deze wandeltocht geld inzamelen voor een goed doel. Het geld moest ten goede komen aan de kinderen van de St. Theresiaschool in Serakunda te Gambia.
Omdat Gerrie dit jaar ook de gezegende leeftijd van 50 jaar mocht bereiken en daardoor Sara zag, besloot ze deze wandeltocht segambiara-walk te noemen. De naam sagambiara-walk is ontstaan uit Sara en Gambia, Sa-gambia-ra.
We hadden wel eens van Gambia gehoord en wisten ook wel dat dit in Afrika ligt. Maar waar precies, dat wisten we eigenlijk niet. We wisten ook helemaal niet hoe de contouren van het land waren. Na een speurtocht op internet vonden we, dat Gambia eigenlijk ingeklemd is in Senegal en alleen 40 kilometer lang aan de Atlantische Oceaan grenst.
Verder kwamen we er achter dat Banjul de hoofdstad van Gambia is, maar dat Serakunda de grootste plaats van Gambia is. Banjul ligt op een eiland en kan niet meer uitbreiden. Serakunda kan dat wel. Serakunda heeft ongeveer 300.000 inwoners. Het land Gambia bestaat eigenlijk aleen maar uit een strook grondgebied boven- en onder de Gambia-rivier.
Bij deze wandeltocht werden de afstanden van 5, 10, 15 en 25 kilometer georganiseerd. Wij kozen uiteraard voor de langste afstand, die echter volgens de routebeschrijving 22,310 kilometer lang was. We waren benieuwd hoe deze tocht zou worden, temeer daar we in punt 1 van de routebeschrijving al een fout vonden. De asfaltweg bleek een klinkerweg te zijn.
Normaliter maken wij een verslag met het opnoemen van de diverse plekken waar we zoal langs komen. Omdat de routebeschrijving na afloop thuis maar tot punt 23 te volgen was besloten we nu om alleen de bijzondere punten te noemen waar we zoal langs kwamen of er in de buurt kwamen.

Het meest opvallende punt was wel het Zwaartepunt van Nederland. Iets van de route af log ook nog ’t Lemen Huisje. Maar we kwamen ook door de buurtschappen Koudhoorn en Krachtighuizen. Voor de rest liep de tocht voornamelijk door bosgebied. In de lus van de 25 kilometer zat nog een kleine lus verwerkt. Dat zorgden wel voor wat onduidelijkheden, maar daar zijn we wel uitgekomen.
Wat heel bijzonder aan deze tocht was, was dat er flink wat rust- en/of verzorgingsposten waren. Op de 25 kilometer waren 3 grote rusten en 3 kleine rusten waaronder de fruitpost. De fruitpost was al na 1333 meter. Daar was ook de splitsing met de 5 kilometer.
De route was goed gepijld met het logo van de wandelsportvereniging Peripatoo uit Lelystad. Maar ook WS78 nam een prominente plaats in met maar liefst 5 bestuursleden waaronder de organisatrice. Ook twee vaste verzorgers van WS78 met de verzorgingsaanhanger waren aanwezig.

Vrij snel na de start zagen we een bordje van Landgoed Schevenhorst staan.

Het landgoed Schovenhorst is beroemd om zijn bomen. Sinds 1848 liet stichter Mr. J. H. Schober van heinde en ver zaden komen om te onderzoeken of ze op de heide bij Putten konden groeien. Hij had zich voorgenomen van de woeste grond een bron van welvaart te maken, niet alleen met landbouw, maar ook met bosbouw. In binnen- en buitenland baarde zijn experiment opzien. Toen hij stierf zette zijn schoonzoon, dr. J. Th. Oudemans, het werk voort. Sindsdien is de naam Oudemans verbonden met Schovenhorst. De bossen en bomentuinen van Schovenhorst zijn unieke overblijfselen uit een periode van experimenteren en zoeken naar geschikte bomen voor de Nederlandse bosbouw.
In 1967 werd Stichting Schovenhorst opgericht met als doel het landgoed in stand te houden. Het bosbedrijf Schovenhorst voert anno 2001 nog steeds een bosbeheer waar veel ruimte is om te experimenteren.
De kern van landgoed Schovenhorst werd in 1848 aangekocht door mr. J.H. Schober, advocaat en industrieel in Utrecht. In het midden van de 19e eeuw was het toen bestaande gebrek aan goede meststoffen een grote beperking van de mogelijkheid heide tot landbouwgrond te ontginnen. Ook op Schovenhorst bleef bebossing over als middel om deze terreinen productiever te maken. De gangbare vormen van bebossing waren aanleg van eikenhakhout en aanplant of bezaaiing met grove den.
De eigenaren van Schovenhorst hebben een vooraanstaande rol in de ontwikkeling van de Nederlandse bosbouw gespeeld. Dr. Oudemans was bijvoorbeeld medeoprichter en eerste voorzitter van de Vereniging Natuurmonumenten, nu een van de grootste organisaties in Nederland. In de twintigste eeuw groeiden bosbouwers en natuurbeschermers uit elkaar. De exotische bomen van Schovenhorst pasten niet langer in het verlangen naar Nederlandse oernatuur. De woeste grond, die in het begin van deze eeuw bedwongen moest worden, wordt aan het begin van de 21e eeuw als natuur beschouwd en desnoods aangelegd. Schovenhorst vaart nu een nieuwe koers, waarbij het bosbedrijf met educatie, voorlichting en evenementen tegemoet komt aan de belangstelling van het publiek voor mooie bossen en bomen.
Het Kleine Pinetum en het Grote Pinetum op Landgoed Schovenhorst zijn ontstaan uit oude kwekerijen waar bomen voor het bos op het landgoed werden gekweekt. Enkele boompjes uit 1848 zijn in middels meer dan 40 meter hoog.

Aan de Peppelerweg bevinden zich twee opvallende zaken. Aan de ene kant het Lemen huisje met zijn aloude rieten daken. Aan de andere kant het uitgerekende Zwaartepunt van Nederland. Vanuit Putten ontdek je dat als eerste aan je rechterhand. In 1983 berekende Frank Storbeck, informaticus, geoloog en wetenschappelijk medewerker van de Universiteit van Amsterdam de exacte ligging van het zwaartepunt van Nederland. De computer wees een akker in het Sprielderbos in de gemeente Putten aan, gelegen bij de kruising Peppelerweg - Oude Prinsenweg. Het zwaartepunt is iets anders dan het voor iedereen bekende middelpunt van ons land, dat op een heuvel in de bossen van Lunteren ligt Sommigen noemen het zwaartepunt 'het punt waaromheen de massa van een lichaam gelijkelijk is verdeeld' Ene Harrie Hageman kwam met het originele idee om de precieze plek van het zwaartepunt met een herkenningsteken te verrijken. Om dit te realiseren besloot de Puttense gemeenteraad voor dit project duizend gulden ter beschikking te stellen. Op zaterdag 15 september 1984 werd de grootschalige onthullingoperatie gehouden. Uit het westen van het land vervoerden bussen honderden mensen naar deze geheimzinnige plaats in het Veluwse bos. Ze moesten in spannende afwachting op de gebouwde tribunes plaatsnemen. Samen met enkele hoogwaardigheidsbekleders en de massaal uitgerukte pers bekeken ze met stijgende verbazing een rare theatervoorstelling. Achter de bomen kwamen kunstenaars vandaan, die een half uur lang allerlei plantjes, bladeren en bosjes hooi naar die bijzondere plek brachten en eerbiedig op de bosgrond neervlijden. Zang- en muziekgroepen, waaronder Excelsior, begeleidden de voorstelling muzikaal.

Onthulling
Burgemeester A.J. Berkhout trok het grote witte doek van de grond en toen zagen de stomverbaasde toeschouwers een grote steen waarin een pen met een ring was bevestigd. Aan het einde van de in de meeste ogen waardeloze opvoering liepen de aanwezigen rond de kei en lazen daarop: "Til Nederland op aan deze ring en niemand zal het merken. Het zwaartepunt van Nederland berekend door Frank Storbeck, onthuld op 15 september 1984 door de heer A.J. Berkhout, burgemeester van Putten, in het kader van Wereldpremière 7, naar een idee van Herrie Hageman".
Daarna werd deze zandweg geen toeristische trekpleister, maar net zo stil als voorheen. Nu zie je tussen de gevallen takken de grote zwerfkei met een inmiddels verroeste ring. De aanduidingbordjes zijn verdwenen, de tekst op de steen is door zure regen geminimaliseerd tot enkele witte letters en als je de geschiedenis niet weet, passeer je het zwaartepunt van Nederland zonder het op te merken.

De Peppelerweg eindigt bij het Lemen huisje aan de Arnhemse Karweg, een middeleeuwse Hanzeweg.
De voorbijganger van het Lemen huisje wordt met het bord 'Hond bijt. Roepen, bellen, toeteren' welkom geheten. Het bijna vierhonderd jaar oude huis in het Sprielderbos, ook wel 'het huisje van Alt van Voorst' (een vorige bewoner) genoemd, is vroeger gebruikt als tolhuisje. Ook diende het om er vakantie te vieren. De heer W. Koffyberg woonde in winter in Amsterdam en in de zomer betrok hij het oude Veluwse huisje voor de rust en de gezonde boslucht. Op voorwaarde van de VVV dat het in de maanden juli en augustus voor de toeristen te bezichtigen was. Het interieur behield de romantische sfeer van eeuwen terug, maar de muren zijn niet meer van leem in verband met instortingsgevaar. De schaapskooi, het houthok en de pomp zijn nog van tijden terug, evenals de prachtige omgeving waarin het geheel op pachtgrond van Staatsbosbeheer ligt.

Legende
Zoals veel Veluwse bijzonderheden kent ook het Lemen huisje in Putten een legende. Harderwijkse visboeren stopten op hun handelsreis naar Arnhem bij een wegenkruising in het bos, waar een kleine herberg stond. Ze dronken voor drie centen een borrel en bestelden een 'slordige boterham' met als beleg ham van zelfgemeste varkens, waarvan de royale plakken tot op de vloer reikten. Op een dag maakte ook een ingezetene van Harderwijk, geboeid op een kar en begeleid door bewakers, de reis naar Arnhem. Hij werd verdacht van moord en tot de strop veroordeeld. Bij de herberg stopte de stoet om nog even wat te drinken. De vrouw van de herbergier had medelijden met de ter dood veroordeelde, maar die glimlachte en zei optimistisch: "Onthoud dit, morgen zit ik hier als vrij man te drinken. Ik ben onschuldig, de hemelse rechter weet meer dan de aardse rechter." In Arnhem trok de beul op het schavot de strop om de keel van de man. Echter de strop brak en hij werd op staande voet in vrijheid gesteld. De voorspelling kwam uit, want de volgende dag zat de Harderwijker in de herberg een drankje te nuttigen en toonde de verbaasde gasten de striemen om zijn keel. Zulke verhalen horen bij de geheimzinnige sfeer rond de Peppelerweg in het Sprielderbos. Waargebeurde verhalen en legenden ontmoeten elkaar op deze oude zandweg, waar het zwaartepunt van Nederland en het Lemen Huisje natuurlijk beeldbepalend zijn.

(foto: Gea van Dompseler, www.putten.net)

Putten omvat de kern(en): Bijsteren, Diermen, Gerven, Halvinkhuizen, Hell, Hoef, Koudhoorn, Krachtighuizen, Putten, Steenenkamer, Veenhuizerveld. Het inwonersaantal bedraaagt 22.700.

Alles bij elkaar is het een geslaagd evenement geworden met 115 deelnemers. Met de deelname van in ieder geval één Duitser is het een internationale tocht geworden. Het was de hele dag droog, maar somber weer met een maximum temperatuur van ongeveer 5 graden. Aan deze tocht werkten 35 vrijwilligers mee, vooral familie en vrienden van Gerrie.

Meer informatie over Gambia, Serakunda en Banjul is HIER te lezen.

Henri Floor & Coos Verburg