De Loonse- en Drunense Duinentocht met WS78 vanuit Vught
Op zaterdag 26 februari 2005 organiseerde WS78 een 40 km lange wandeltocht vanuit Vught. De start was vanuit gebouw Schoonveld op ongeveer 600 meter vanaf het NS-station. Ik had nog heel wat jeugd herinnering aan Vught omdat ik hier van mijn zevende tot aan mijn achttiende levensjaar heb gewoond.
Na een parkje achter een RK kerk met begraafplaats op een heuvel bereikten we de Van Voorst tot Voorststraat. Hieraan lag de lagere school, tegenwoordig basisschool geheten, waar ik 4 jaar op heb gezeten. Voor de spoorlijn Den Bosch-Eindhoven sloegen we af. Daarop kwamen we bij de spoorlijn Den Bosch-Tilburg. Hoewel de rode lichten van de spoorwegovergang knipperden staken er wandelaars over. Dit had alles te maken met een goederentrein die voor een eveneens rood licht stil stond. Maar net toen wij bij de overgang aankwamen zetten de goederentrein zich weer langzaam in beweging.
Daarop werd park De Braacken bereikt. Hier waren we snel doorgelopen en weldra bereikten we bosgebied Vughtse Heide. We volgden een tijd een bospad parallel aan de geasfalteerde Loonse baan. Daarop werd een heideveld bereikt hetgeen de naam Vughtse Heide meer eer aan deed. Aan onze linkerhand zagen we Café Restaurant Vughtse Heide liggen op de hoek met de Breautélaan.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog vond op 5 februari 1600 op de Vughterheide het laatste heroïsche riddergevecht in West-Europa plaats. Dit gevecht is de geschiedenis ingegaan als "De Slag van Lekkerbeetjen". Hoofdfiguren waren Gerard Abrahams van Houwelingen (alias Lekkerbeetjen) en de Franse edelman Pierre de Bréauté, die in dienst van de Staten-Generaal, de afgezanten van koning Philips bestreed. Dit merkwaardige duel heeft vele dichters en schilders geïnspireerd, getuige het grote aantal hekeldichten (gedichten waarin gebreken, ondeugden gegispt/afgekeurd worden) en lofliederen, en de vele schilderijen en gravures, die de Slag van Lekkerbeetjen tot onderwerp hebben. Kort daarna heeft Prins Maurits tweemaal pogingen gedaan Den Bosch tot overgave te dwingen.
Aan onze rechterhand passeerden we een lunet en aan onze linkerhand het Kolonel Thomson monument.
Het monument uit 1934 voor de toenmalige voorzitter van het VVV, kolonel G.J.P. Thomson die hier een waterpomp had laten slaan ten behoeve van dorstige wandelaars en vee. Als dank hiervoor werd het monument opgericht met een bronzen plaquette met het portret van de kolonel.
We zagen een verwijzing naar de Fusilladeplaats. Daarop werd het meer de IJzeren Man bereikt. Hier liepen we bijna 2½ km langs. Bij een paar zeer luxueuze huizen was een hekwerk van natuurhout aangebracht om zoveel mogelijk inkijk tegen te gaan.
Tussen Vught en Cromvoirt ligt recreatieplas De IJzeren Man, genoemd naar de graafmachine die hier vanaf 1887 zand afgroef. Nadat ’s-Hertogenbosch in 1874 zijn vestingstatus had verloren, kon ook buiten de vestingmuren worden gebouwd. Het uit de plas gewonnen zand werd gebruikt voor ophoging en het bouwrijp maken van de laaggelegen drassige gronden ten westen van de stad bij het station, waar de wijk ’t Zand is ontstaan. Vanaf 1938 werd de plas ingericht als gemeentelijke badinrichting. Een deel van het zwembad was gereserveerd voor Nederlandse militairen die hier vanwege de mobilisatie waren gelegerd. Later werd dit deel gereserveerd voor Duitse troepen, waaraan het de naam ‘Het Duitse Bad’ ontleent.
Aan het eind van de IJzeren Man volgde we het beekje de Broekleij. We kwamen uit op de weg die naar het centrum van Cromvoirt voerde. Maar na een paar honderd meter sloegen we weer af en volgden over een halfverharde weg die langs Cromvoirt liep. Daarbij hadden we uitzicht op de grote kerk van Cromvoirt (Sint-Lambertuskerk).
Cromvoirt maakt als fraai kerkdorp sinds 1933 deel uit van de gemeente Vught. In de naam Cromvoirt vindt men het van oorsprong oud-Germaanse woord "voirt": een overgang over water, een doorwaadbare plaats. Cromvoirt zou dus kunnen betekenen: een bochtige weg over water. In de wandeling wordt het vaak "Crommert" genoemd. Vanaf de 14e eeuw zijn er al archiefstukken bekend, waarin Cromvoirt wordt genoemd. In een oorkonde van 1312, bijvoorbeeld, is sprake van de overdracht van een bunder beemd, gelegen in "Crumvoert". Uit de eeuwen daarna zijn diverse stukken bewaard gebleven die betrekking hebben op de kapel van Cromvoirt. Ook dit dorp ontkwam niet aan watersnood, met name in 1740. Cromvoirt, waartoe ook het gehucht Deuteren behoorde, had, bestuurlijk tot 1811 en kerkelijk tot 1717, nauwe banden met Vught. In 1811 werd Cromvoirt geheel zelfstandig. Een in 1899 gebouwd raadhuis heeft slechts 34 jaar als zodanig dienst kunnen doen. In de jaren twintig werd het namelijk duidelijk dat Cromvoirt zich - gezien de zorgwekkend lege gemeentekas - niet langer als zelfstandige gemeente kon blijven handhaven. Op eigen verzoek kwam per 1 januari 1933 de opheffing tot stand. Cromvoirt werd grotendeels bij Vught gevoegd. Deuteren kwam bij Den Bosch.
We liepen hier in open gebied en zetten nu koers naar het Mastbos van buurtschap Distelberg. Daarbij staken we nog het riviertje de Zandleij over.
Langs boerderij Het Hoendernest werd de soeppost op 10 km bereikt. De vermicelli soep met slierten smaakte hier prima, waarop we nog een bekertje namen. Net voorbij de soeppost sloegen we op een kruising linksaf. Het was op deze kruising dat bijna 2 eeuwen terug Napoleon deze plek passeerde getuigen een bordje op een boerderij, waarvan de verf wel bijna vanaf was.
Aan een boerderij hing een bordje tegen de muur met een voorstelling van "de reizende man" en de tekst "Keizer Napoleon is 6 mei 1810 hier gepasseerd".
Daarop werd de Helvoirtse Heide bereikt. Hier troffen we echter geen heide aan. Wel troffen we weer bosgebied maar ook akker- en weilanden aan. Na Café Restaurant de Helvoirtse Hoeve werd het Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch-Drongelen of kortweg het Drongelens kanaal bereikt. Dit volgden we tot aan een brug. Daarbij liepen we langs waterwingebied Margriet.
Afwateringskanaal ’s-Hertogenbosch-Drongelen
Dit ruim negentien kilometer lange kanaal, dat bekend staat als het Drongelens kanaal, werd in 1908 gegraven om het overtollige water van de Dommel en Aa af te voeren. Tot dan had ’s-Hertogenbosch regelmatig te kampen met ernstige water- overlast. Het kanaal werd voorzien van kaden tot een hoogte van ruim 2,5 meter. Bij Drongelen stroomt het water in de Bergsche Maas.
We staken het voornoemd kanaal over en liepen door een bosgebied naar een grote roeivijver gelegen aan het Honderd Bunder. Daarvoor waren we nog langs het Kievitswaard gelopen. Aan het eind van de roeivijver was een natuurschaatsbaan gelegen. Vanwege dooi was er geen ijs. We bevonden ons hier in de nabijheid van de plaats Drunen.
We staken opnieuw het Drongelenskanaal over en zetten nu koers naar Giersbergen.
Toen we Giersbergen naderden, maar toen nog niet wisten hoe die plaats heette, vroeg we aan een man naar de plaatsnaam. Hij zei dat dit Giersbergen was. Vroeger waren volgens hem zeven huizen uit de lucht komen vallen. En die waren schots en scheef zonder enige logica daar neergezet. Bovendien was daar vroeger een café waar op de bodem wit zand lag. Nu is dit alles gerenoveerd tot café restaurant De Drie Linden.
Giersbergen ontstond in de eerste helft van de dertiende eeuw. De verste bronnen gaan terug tot 1244. Het Varkensbos met eikenbomen beschermde het gehucht Giersbergen in het verleden tegen het oprukkende stuifzand. De eikels dienden ongetwijfeld als voer voor de zwijnen.
Wij liepen nu echter niet door het centrum van Giersbergen. We bereikten bosgebied de Hooge Heide, als onderdeel van de Loonse en Drunense Duinen.
Het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen is ruim 3.500 hectare groot en ligt tussen Tilburg, Waalwijk en 's-Hertogenbosch. De Loonse en Drunense Duinen, het landgoed Plantloon en de Brand zijn, samen met enkele omliggende cultuur- en bosgronden op 3 april 2002 door staatssecretaris Faber van het ministerie van Landbouw Natuurbeheer en Visserij als Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen ingesteld. Omdat dit een aantrekkelijke en bijzonder natuurgebied is, die als een eenheid beschermd en ontwikkeld dient te worden en omdat een groot deel ervan, de stuifzanden, zowel voor Nederland als Europa zeldzaam en buitengewoon waardevol zijn.
Even proefden we de sfeer van een mulzand vlakte. Maar het bleek niet de uitgestrekte zandvlakte te zijn waar we diep in ons hart op gehoopt hadden. In de jaren 60 heb ik hier meerdere keren met kompas en al de grote zandvlakte van de Loonse- en Drunense Duinen doorkruist.
Op 23 km werd de grote rust bereikt. Deze was gelegen in Café Restaurant De Rustende Jager gelegen in buurtschap Biezenmortel. We arriveerden hier om kwart voor twee. Ondanks het late tijdstip zaten hier nog talrijke wandelaars. We zaten op het overdekte en verwarmde terras. Na een kwartier besloten we ons pad te vervolgen. Want we wilden wel op tijd binnenkomen.
Tot 1 januari 1997 was Biezenmortel een onderdeel van de gemeente Udenhout, sedert de herindeling is Biezenmortel een van de vier dorpen van de nieuwe gemeente Haaren. De naam Biezenmortel, staat voor een met biezen begroeid moerassig gebied. Mortel is afgeleid van moer of moeras, vaak natte drassige grond. Den Biezenmortel wordt al vanaf 1315 vermeld in aktes en bestond uit verschillende buurtschappen waarvan ‘t Winkel de oudst bekende is, en verder ’t Hooghout, ’t Gommelen, Biesmortel, Brabants Hoek, Scheurenhoeve en Zandkant. Het aantal inwoners van Biezenmortel bedroeg op 1 januari 2005: 1480.
Opnieuw voerde ons pad door de bossen van de Hooge Heide. Verderop werd bosgebied rondom de Guldenberg bereikt. We staken opnieuw het riviertje De Zandleij over en bereikten daarop Landgoed Zwijnsbergen, dat in beheer is bij Natuurmonumenten.
Een brand in 2001 had een groot deel van kasteel Zwijnsbergen verwoest. Nadat eerst het kasteel dreigde te vervallen, heeft men toch besloten om het kasteel te herbouwen. Nu stond het in de steigers en een groot oranje zeil zorgde enigszins voor beschutting tegen de regen.
Op 32½ km werd de koffiepost bereikt. Deze was gelegen in Helvoirt.
De eerste bekende naam "Hellevorth" komt voor in een akte van 1192 waarbij door Heer Giselbert van Tilburg en zijn moeder Alaysa een deel van de tiend-opbrengsten voor de bouw van een kapel in Hellevorth wordt geschonken. Later werd deze naam geschreven als "Heilvoert", "Hellevoirt" en "Helvoord" tot bet uiteindelijk "Helvoirt" werd. Al meer dan vier eeuwen spelen de gilden een rol in het sociale en culturele leven van de Helvoirtse gemeenschap. Het oudste Gilde St. Cathrien en Barbara is rond 1550 opgericht. Het Gilde St. Joris vierde op l4 juni 1998 met een grootse Gilde-manifestatie zijn 400-jarig bestaan.
Helvoirt is gelegen in het landelijk gebied van de Meierij van 's-Hertogenbosch. Topografisch gezien ligt Helvoirt centraal tussen de steden Tilburg en 's-Hertogenbosch. In kleiner verband ligt het tussen de middelgrote plaatsen Waalwijk, Vught, Boxtel en Oisterwijk. Helvoirt kenmerkt zich in de eerste plaats door een zeer hoge kwaliteit van wonen. Rust en ruimte in een landelijke omgeving op korte afstand van grote natuurgebieden. In het noorden liggen de Drunense Duinen, waarvan de Helvoirtse heide deel uitmaakt. Aansluitend in oostelijke richting de IJzeren Man en omgeving (gemeente Vught), in het zuiden hot natuurgebied de Kampina (gemeente Boxtel e.a.). In 1992 werd het 800-jarig bestaan van de gemeente Helvoirt gevierd.
Na de koffiepost volgden we de doorgaande weg in Helvoirt. Eerst staken we de spoorlijn Den Bosch-Tilburg over en later de N65 (Vught-Tilburg). We staken de, in het begin genoemde riviertje de Broekley over en volgden een zandweg parallel aan de Essche Baan. We liepen hier langs landgoed Sparrendaal en hadden uitzicht op huize Sparrendaal, een Huize Sparrendaal te Vught, een verzorgingstehuis voor kloosterlingen.
Daarna kwamen we in Landgoed Jagershagen. We kwamen uit op de Bergenhuizerstraat. Deze voerde door buurtschap Bergenhuizen terug naar Vught. We zagen nog een verwijzing naar M.O.P. Dit is een hockeyvereniging en de afkorting staat voor “Maak Onderling Plezier”. Ik ben enige jaren lid van deze hockeyvereniging geweest. Nadat ik een bal tegen mijn hoofd heb gehad was de lol eraf. Door de wijken De Baarzen, Vughtse Hoeven en Schoonveld werd de finish bereikt.
De totale afgelegde afstand bedroeg 40,470 km. Het was een overwegend sombere dag geworden, waarbij het enige keren iets vochtig was. Dit was geen regen te noemen, maar had het midden tussen mist en motregen. Na vijf uur in de middag viel er wat lichte hagel en sneeuw. Er waren 489 deelnemers. Het IVV nummer was 11671.
Na afloop van de tocht liepen we naar het NS station om huiswaarts te keren. Op het station keken we nog naar een gedenksteen die hier is aangebracht en een monument.
Op het station is aan de perronzijde een gedenksteen aangebracht ter herinnering aan de ruim 14.000 gevangenen uit Kamp Vught die van hieruit op transport werden gesteld naar de vernietigingskampen in Oost-Europa. Vóór het station staat een monument dat is opgericht voor de politieke gevangen uit het kamp die hetzelfde lot trof.