Terug naar het overzicht van de wandelverslagen van alleen FLAL-tochten Terug naar de homepage van Henri Floor Met de FLAL vanuit Hooghalen
wapen van Midden-Drenthe
waartoe Hooghalen tegenwoordig behoort Op zaterdag 21 februari 2004 organiseerde de FLAL de Hoaler wandeltocht over de afstanden van 25, 40 en 50 km. Met het openbaar vervoer is deze startplaats niet op zaterdagochtend bereikbaar vanuit onze woonplaats. Daarop besloten we de vrijdag ervoor reeds af te reizen. We overnachtten in Hooghalen op een particulier adres. Dit was een adres van de Stichting Vrienden op de Fiets. In Hooghalen waren maar liefst 4 adressen van voornoemde stichting. Wij kozen het adres waarvan we dachten dat deze het dichtste bij de startgelegenheid was. Rond kwart over acht konden we daardoor al startlocatie Dorpscentrum 't Haolerhoes binnenstappen.
Het was toen nog niet al te druk, waardoor we ons snel konden aanmelden. Bij onze vorige FLAL tocht vanuit Veenhuizen kwamen we rond 9 uur aan en toen was het heel druk. Later bleek dat er toen 572 deelnemers meededen. Nu was dit aantal nog hoger met ongeveer 640 deelnemers. Toen wij ons om tien minuten voor negen naar de uitgang begaven viel dit niet mee vanwege de drukte. Om 9 uur kwamen dan de parkoers-uitdelers. Zij werden bestormd door de wandelaars die snel weg wilden lopen. Er waren drie parkoers-uitdelers, die elk een eigen afstand uitdeelden. We wisten niet meteen wie welk parkoers uitdeelde.
In 1798 telden Hoog- en Laaghalen tezamen 14 huishoudens en ongeveer 81 inwoners. Bijna iedereen was toen boer. Er was één schaapherder en één boer was tevens kastelein. Hoe de huizen over de beide dorpen waren verdeeld is niet bekend, maar afgaande op de kadastrale gegevens van 1832 zou dat een verdeling zijn van 9 en 5. Het zou betekenen dat Haelen tussen 1798 en 1832 niet is gegroeid, want het huizental is in beide jaren hetzelfde.
In 1864 is de marke van Haelen officieel in tweeën gesplitst, hoewel de dorpen al langer zelfstandige eenheden vormden beide met een eigen es. Laaghalen is waarschijnlijk ontstaan als een afsplitsing van Hooghalen. Deze vond reeds plaats in de Middeleeuwen als gevolg van bevolkingsgroei.
Rond 1900 telde Hooghalen ongeveer 300 inwoners en 40 boerderijen, enkele winkels, een school, een smederij, en een melkfabriekje.
Rond 9 uur begaven we ons dan op pad. Reeds na een paar honderd meter was de splitsing van de 40 en 50 km met de 25 km. Coos liep het 25 km parkoers en ik de 40 km. We staken de A28-snelweg over en sloegen af en volgden daardoor deze snelweg enige tijd parallel. De weg boog naar rechts en voerde naar het Hiekerhoes.
Het vakantie- en conferentieoord Hiekerhoes is gelegen aan de rand van natuurgebied het Hijkerveld. Het Hijkerveld is een van de meest uitgestrekte natuurgebieden van het Drentse Landschap. Het omvat bossen, heidevelden en vele meren. De meeste meren zijn onderdeel van de vloeivelden van het aansluitende natuurgebied Diependal. Het Hijkerveld wordt o.a. beheerd middels het begrazen door diverse kuddes Schotse Hooglanders en Schonebeker schapen.
Bij het Hiekerhoes sloegen we af en betraden bosgebied het Hijkerveld. We kwamen langs een paar grafheuvels en liepen over een wildrooster.
Verspreid over dit heideveld liggen circa vijftien grafheuvels die de archeologen een uniek beeld hebben gegeven van meer dan 4000 jaar nagenoeg onafgebroken menselijke aanwezigheid op het Hijkerveld. De heuvels stammen uit het Neolithicum, de Bronstijd en de IJzertijd. Naast allerlei aardewerk vonden de archeologen ook stenen hamers, bronzen naalden en pijlpunten en zelfs een tweetal gouden sieraden.
Daarna passerden we een groot ven. Hijkerveld
Het grote ven is ’s winters in gebruik als ijsbaan van de dorpen Hooghalen en Laaghalen. Er worden dan tijdelijke voorzieningen getroffen om de schaatsers van enig licht in de duisternis en van hun natje en droogje te voorzien. Zodra de winter voorbij is, neemt de natuur het heft ook hier weer in handen.
Het bosgebied ging verderop over in gras- en heidegebied. We passeerden schaapskooi Ensingkooi. Hier stonden even van de route af een aantal informatieborden.
De schaapskooi vormt het hart van het natuurbeheer van het Hijkerveld. Dagelijks verlaat de kudde Schoonebeker schapen de schaapskooi. Zij ontdoen de heide van gras en opslag van struiken en bomen. ’s Avonds keren ze terug en laten ze de mest in de potstal achter die later in de akkers wordt geploegd.
Het was deze ochtend onbewolkt weer. Bovendien vroor het licht, waardoor het koud was, maar wel heel mooi en droog wandelweer. We dwaalden eerst door het Noorderveld overgaand in het Laaghalerveld. Verschillende keren moesten we even van het pad af en liepen dan om een bevroren plas water heen. Vooral op het Laaghalerveld was veel heide. Tussen de heide tierde de Molinia ofwel het Pijpenstrootje welig.
Toen we het natuurterrein verlieten, stond een bordje bij het hekwerk met de tekst "natuurreservaat, verboden toegang". We liepen naar de doorgaande weg van Hooghalen naar Smilde en volgden deze enige tijd over een vrijliggend fietspad. Voor Laaghalen sloegen we af. Later kwamen we alsnog in Laaghalen en staken de A28-snelweg opnieuw over, nu over een fietsbrug. Daarop bereikten we bosgebied het "Witte Zand". Het was in dit bos zowaar wat heuvelachtig. We bereikten de eerste grote rust. Deze kwam ons zeer bekend voor. Want het bleek tevens het startbureau te zijn. De parkoersbeschrijving gaf aan dat we 14,8 km hadden afgelegd. We waren twee uur onderweg geweest. We hadden onderweg een paar keer gestopt om foto's te maken. En we hadden nog niet ons oude tempo te pakken, waardoor we hier hooguit 12 km gelopen konden hebben.
We vervolgden ons pad en het bleek dat we nu verder ook het 25 km parkoers volgden. Het zonnetje verdween langzaam en werd het bewolkt weer. Nadat de eerste 15 km in westelijke richting was afgelegd, begaven we ons nu oostwaarts. We staken de spoorlijn van Zwolle naar Assen over en liepen nu naar bosgebied Heuvingerzand. Hier voerde het parkoers met talrijke bochten doorheen. We liepen langs de rand van bosgebied Paspoortterrein en bereikten daarop het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.
Een stukje rails op kamp Westerbork
Midden jaren dertig moest er in Nederland een Centraal Vluchtelingenkamp komen voor Joodse vluchtelingen uit Duitsland. Dit kamp zou worden opgezet op de Veluwe. Koningin Wilhelmina vond dit echter wel heel erg dicht bij Paleis het Loo in Apeldoorn gelegen. Het gevolg was dat besloten werd het kamp op de Drentse heide te bouwen, in het toen nog onherbergzame Westerbork. Het kamp bestond uit 50 woonbarakken en werd begrensd door een 2 meter hoge omheining met 7 bewaakte wachttorens op een areaal van ruim een halve kilometer. Het kamp was meestal erg vol, gemiddeld woonden er zo’n 10.000, op sommige momenten zelfs 16.000 mensen! Op 9 oktober 1939 begon Kamp Westerbork zijn gruwelijke bestaan met de komst van 22 Duitse joden. Bij het uitbreken van de oorlog was dit gegroeid tot 750 mensen en op 2 oktober 1942 waren er al 2.000! Op 1 juli 1942 werd het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, zoals het tot die tijd had geheten, officieel aan de Duitse bezetter overgedragen. In het vervolg sprak men van het Polizeiliches Durchgangslager Westerbork; een ‘doorgangskamp’ van hier naar de verschrikkelijke gaskamers in Polen.
Het leven in het kamp leek enigszins op het normale leven, in hoeverre je zo’n kamp normaal kunt noemen. Men kon er onder andere een kleermakerij, een speelgoedfabriekje en een vliegtuigsloperij vinden. Er werden ook ballet-, concert- en cabaretvoorstellingen gegeven. Maar overal hing een sfeer van dreiging en angst. Met het naderen van de dinsdag, de dag van de wekelijkse transport, steeg de angst naar een hoogtepunt. Toch zijn er slechts 210 joden ontsnapt, want het ontbrak hen vrijwel allemaal aan contacten met de buitenwereld.
In totaal zijn er bijna 100.000 joden uit Westerbork gedeporteerd verdeeld over 103 treinen die vertrokken naar Auschwitz, Sobibor, Theresienstadt en Bergen- Belsen. Op 2 september 1944 kwam het bevel om Westerbork te ‘evacueren’: slechts 300 gevangenen bleven er achter. Op 12 april 1945 werd het kamp bevrijd door de Canadezen. Op dat moment zaten er echter al weer 1000 mensen in het kamp, aangezien een ‘aangebrachte jood’ nog altijd 7 gulden opbracht!
Melkwegpad te Hooghalen Na het bezoekerscentrum, waar we niet naar binnen gingen, volgden we het Melkwegpad. Dit was een klinkerpad waarlangs veel informatie werd gegeven over alle planeten van ons zonnestelsel. We passeerden een verbodsbord, waarbij het verboden is om met een ingeschakeld mobieltje te lopen. Het was hier een zogenaamd storingsvrij gebied. Dit vanwege de grote radiotelescopen waar we ook nog langs liepen. Daarop bereikten we het Nationaal Monument Kamp Westerbork. Op een veld waren door middel van paaltje met daarop een jodenster aangegeven hoeveel joden hier op transport waren gezet naar Auschwitz en Sobibor en daar vergast werden. Bovendien gaven paaltjes met andere afbeeldingen aan dat ook zigeuners en verzetsstrijders waren omgekomen. Aan het eind van het terrein stond de uitkijktoren met daarnaast een rails met een kromming in het begin.
Naast het voormalig kamp Westerbork bevindt zich de radiosterrenwacht van Hooghalen. Met 20 schotels wordt hier de ruimte afgespeurd. De radiosterrenwacht van Hooghalen is de grootste van Europa.
De radiosterrenwacht van Hooghalen Het melkwegpad is een zeer interessante ontdekkingsreis door ons zonnestelsel, waarbij op een duidelijke manier het zonnestelsel in beeld wordt gebracht en alle planeten helder worden omschreven. Op dit pad konden we ervaren hoe radiotelescopen werken, hoe zwaar 10 kilo op Saturnus weegt, en hoe het komt dat we overdag de sterren niet zien.
Hierna volgde de splitsing met het 50 km parkoers. Het verbindingspad naar de lus van de 50 km werd zowel heen als teruggelopen. We zagen hier al de eerste 50 km lopers terugkeren. We liepen nu langs de noordkant van boswachterij Hooghalen naar de tweede grote rust. Daarbij kwamen we nog langs een grote steen met de tekst "Dove Wander" er op.
Misschien kunt u het zich niet voorstellen, maar 100 jaar geleden stond hier echt geen bos. U keek toen uit over de grote stille heide, waar schaapherders (schepers) met hun kudden overheen trokken. Er liep een zandweg van Amen richting Westerbork, dwars over de hei. Men zei toen, als men bij voorbeeld op visite ging: "Wij gaan langs Dove Wander naar Westerbork". Maar wie was Dove Wander? Eén van de stenen die hier ligt, is een scheidingssteen van de dorpen Amen, Hooghalen, Zwiggelte en Grolloo. Het verhaal gaat dat bij deze steen de schepers uit de diverse dorpen bijeen kwamen om de laatste nieuwtjes uit te wisselen. Eén van de schepers heette Wander en was doof. Deze dove Wander sprak tot de verbeelding, want ouders zeiden soms boven op de korenmijt tegen hun kinderen "kijk daar heb je Dove Wander ook", die dan zich volgens zeggen als een schim over het heideveld bewoog.
Daarop werd café restaurant en natuurreservaat-camping Diana Heide bereikt. Er was hier zeer vlotte bediening.
Door bosgebied Paradijs werd bos- en heidegebied het Groote Zand bereikt en doorkruist. Daarbij kwamen we nog langs een afgerasterd terrein waar schapen en Schotse hooglanders graasden.
In bosgebied het Paradijs lag een veenplas. In vroegere tijden was deze veenplas het zwembad en de ijsbaan van het dorp en werd door de Hooghalers het Paradijs genoemd. Toen ten behoeve van de landbouw de grondwaterstand ook hier werd verlaagd, kwam Het Paradijs droog te staan.
Via camping en bungalowcentrum het Grote Zand werd de spoorlijn weer bereikt en overgestoken. Bij de ingang van het dorp Hooghalen passeerden we een verzetsmonument ter nagedachtenis van de bevrijding van Hooghalen op 12 april 1945.
Hooghalen heeft bij de bevrijding in 1945 nogal wat oorlogsschade opgelopen. Tengevolge van de gevechten is de oude dorpskern het z.g. 'Middendorp' met zijn oude karakteristieke Saksische boerderijen geheel afgebrand. Na de oorlog hebben forenzen zich in Hooghalen gevestigd en hebben veel boerderijen hun agrarische funktie verloren. Tegenwoordig telt Hooghalen ongeveer 1400 inwoners. De dorpen Hoog- en Laaghalen zijn nu totaal door elkaar gescheiden door de verlaagd aangelegde autosnelweg A28. De aanleg van deze weg betekende een grote ingreep voor het dorp.
Het wapen van Beilen 
waartoe Hooghalen vroeger behoorde Vlak voor de finish volgden we een andere dan de officiëel bepijlde route naar de finish. Daardoor konden we nog kijken hoe laat de bus naar Beilen en Assen vertrok voor onze thuisreis. Tegen half vier werd de finish bereikt.
We melden ons snel af en vertrokken kort daarna om de bus van 15.53 uur naar Beilen te Halen. We stapten om 16.06 bij station Beilen uit en daar kwam net de sneltrein van 16.06 uur aangereden die ons rechtstreeks naar Amersfoort reed. Na een overstap werd even na half zes Utrecht bereikt.
Het was best een aardige tocht geworden. We hadden echter wel sterk het idee dat er veel meer uit de tocht te halen was. Naar onze mening hadden we meer onverhard kunnen lopen. Bovendien klopte de totale afstand niet. Het 40 km parkoers was vermoedelijk slechts 34 km terwijl het 25 km parkoers slechts 22 km was. We hoorden dat een aantal leden van de organisatie de tocht twee weken tevoren hadden voorgelopen. Toen bleek dat de eerste lus van 15 km van de 40 en 50 km lopers gedeeltelijk haast onbegaanbaar was door de vele regen die er gevallen was.
De parkoersbeschrijving is ook nog lang niet wat we bij WS78 gewend zijn met na elke opdracht een tussenafstand en dat terwijl de FLAL toch 5 jaar langer bestaat. Maar het is al wel beter als in het verleden, toen alle informatie achter elkaar werd geprint.
naar de top van deze pagina
Henri Floor & Coos Verburg