De eerste kastelentocht met Euraudax te Amerongen

Op zaterdag 27 januari 2001 organiseerde Euraudax een wandeltocht van 25 km vanuit Amerongen. De start was vanuit het Dorpshuis. De tocht bestond uit 3 lussen. De eerste twee lussen waren ongeveer 10 km en de laatste lus was ruim 5 km. Daardoor kwamen we tijdens de tocht twee keer op de start terug. Hier hadden we dan grote rusten van ongeveer 25 minuten ieder. De eerste twee rondes voerde langs de plaatselijke kerk met ervoor de koningin Wilhelmina boom. Om deze boom stond een fraai hekwerk. Dit plaatje sierde zowel het wandelplaatje als het diploma. Want elke wandelaar die de tocht volbracht kreeg ook een wandeldiploma uitgereikt.
De St. Andrieskerk met een grotendeels laatgotisch schip uit de 15e eeuw ligt aan De Hof, een schilderachtig plein dat omringd wordt door lindebomen. De 16e eeuwse toren is 48 meter hoog en is gebouwd naar het voorbeeld van de Dom van Utrecht. In het koor wapenborden en de graftombe van Goert van Reede van Amerongen en zijn vrouw Geertruid van Nijenrode, die van de verbondenheid met het kasteel getuigen.
Daarna liepen we om kasteel Amerongen heen.
Kasteel Amerongen is gesticht in 1286. De eerste bezitters waren Borre en Diederik van Amerongen. Later ook Floris V. Er hebben vele familie-oorlogen gewoed rond deze ridderhofstad. Op 21 februari 1673 liet de hertog van Luxemburg de burcht volstouwen met takkenbossen; een klein vuurtje en binnen 10 minuten stond het kasteel in vuur en vlam. Rond 1900 werd het kasteel herbouwd.
Zowel tijdens deze rondwandeling als ook enige tijd daarna hadden we fraaie uitzichten op de uiterwaarden, hier Amerongse Bovenpolder genoemd. Langs een oude begraafplaats verlieten we Amerongen. Eerst staken we nog de N225 over, een provinciale weg van Amerongen naar Rhenen. Maar daarna dwaalden we lange tijd door het Amerongse Bos. Het verste punt tijdens de eerste lus was de Galgenberg. De ene keer liepen we over statige (beuken-) lanen, die soms heel breed waren (13 meter). Een andere keer waren de paden juist weer heel smal en moesten we achter elkaar lopen. In het gebied is een uitgezette ATB-route en die was (uiteraard) zoveel mogelijk gemeden. Maar er was een incidentele ATB route uitgezet en daar hadden we een paar maal last van.
Door het sterk geaccidenteerde terrein viel de groep uit elkaar. De overgang van smalle paadjes naar brede wegen was voor de ervaren wandelaar geen problemen om weer bij te komen, maar de minderen lukten het niet bij te komen. Maar achterin de groep liep een zeer goede parkoerslezer, die ook bekend was in het gebied. Zonder problemen wist hij de achterblijvers op het juiste parkoers te houden. Verschillende keren hadden we ook panorama's. Door het regenachtige weer waren de panorama's helaas niet optimaal. De ene keer keken we de Betuwe in of hadden uitzicht op de Rijn met zijn uiterwaarden. Een andere keer hadden we uitzicht op Veenendaal.
De eerste lus van 10 km werd als zwaar ervaren. De tweede lus verliep beter. Gekeken wordt of een volgend jaar het zware gedeelte vervangen kan worden door een minder zwaar parkoers. We kwamen een keer langs een hoge stenen paal met wapen en tekst: "Hoge Heerlyckheid Amerongen, Ginkel en Elst". De tweede ronde voerde onder andere over de top van de Amerongse Berg met als hoogste punt 68,9 meter boven N.A.P. De laatste ronde voerde om kasteel Zuylestein heen. Om het kasteel ligt een bosgebied dat grenst aan weilanden.
Kasteel Zuylenstein: Dit kasteel werd in de beginjaren 1300 gebouwd. In maart 1945 werd het kasteel door een verdwaalde geallieerde bom volledig vernield.
En wij liepen een groot deel langs de bosranden. In een dicht struikgewas zagen we nog twee reeën lopen. Er waren twee wandelaars die de tocht na 10 km onderbraken. Voor hen ging het toch te snel. De aankondiging dat dit de eerste kastelentocht was, had bij hen de gedachten gevormd dat we de kastelen ook rustig gingen bekijken. Maar dat gebeurt nou éénmaal niet bij Euraudax-tochten. Na een lange rust tijdens de tweede lus liepen ze nog wel de laatste lus mee. Daardoor was hun reis vanuit Dordrecht beslist niet tevergeefs geweest. Met 75 deelnemers was het een geslaagde tocht geworden.
Een voettocht langs de bronnen van een verslaving die inmiddels in rook zijn opgegaan. Dat kan niet anders dan in de omgeving van Amerongen, waar de 'nicotiana tabaccum' drie eeuwen lang voor het hoofdmiddel van bestaan heeft gezorgd. In die tijd brandde Nederland pijptabak van eigen bodem, snoof en pruimde bijna heel Europa Nederlandse waar en staken onze voorouders (goedkope) sigaren op uit eigen doos. In de zomer van 1959 maakte de valse meeldauw een einde aan die periode. In veertien dagen tijd waren alle tabaksbladeren weg, vertelt voorzitter Pezarro van het Museum voor de Tabaksteelt. "De sporen van de schimmel zaten ook in de grond en daar kom je niet zo maar vanaf. Dan moet je eerst een resistent ras kweken, maar de boeren in de streek hadden geen trek meer in de tabaksteelt.
Met de invoer van buitenlandse tabak was die ook niet meer lonend." Dat gold ook voor de fabricage van nicotine als bestrijdingsmiddel tegen insecten en bovendien was 'onze' tabak ook niet te pruimen. Er is nog één tabaksveldje over, naast het tabaksmuseum in Amerongen. Drie keer per jaar worden de bladeren door oude tabaksboeren met de hand geplukt, aan puntige stokken (spijlen) geregen, te drogen gehangen in een raamwerk van balken (de hank) van de museumschuur en daarna op bossen van dertig gelegd (de klamp). De bibliotheek naast het museum is ingericht in de Napoleonschuur, het pakhuis waarin op last van koning Lodewijk Napoleon de tabak gewogen werd (voor de belastingen).

Henri Floor & Coos Verburg