 |
|
Oude Willem en omgeving |
Het monument 'Diever A en Diever B' in Oude Willem (gemeente Westerveld) is opgericht ter nagedachtenis aan de joodse dwangarbeiders van dit werkkamp.
In 1942 waren in Nederland vijftig joodse werkkampen gevestigd. De kampen waren het voorportaal van Westerbork en zijn negen maanden in gebruik geweest. Rijkswerkkamp Diever A en Diever B bij Oude Willem was daar één van. In elk kamp verbleven 150 à 200 mannen tussen 18 en 65 jaar. De kampen lagen in afgelegen gebieden in Drenthe en Friesland, ver weg van de Randstad waar de meeste joden woonden. De weerbare mannen werden zo geïsoleerd. De bezetter maakte gebruik van een infrastructuur die er al lag. In de jaren dertig waren de kampen gebouwd in het kader van de werkverschaffing. Om ophef te voorkomen, deed de bezetter er alles aan om het samendrijven van joodse mannen op iets soortgelijks te laten lijken. De mannen moesten heide omspitten of wegen aanleggen onder leiding van dezelfde organisatie als voor de oorlog: de Rijksdienst voor de Werkverruiming. Het toezicht op het werk was in handen van de Nederlandsche Heidemaatschappij en ook in het kamp zelf hadden Nederlanders het voor het zeggen.
Aan het begin van 1942 waren de kampbewoners nog redelijk vrij. De mannen hielden bonte avonden en mochten door het dorp wandelen. Het regime in de kampen werd gaandeweg 1942 strenger. Er kwam minder eten. In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 (tijdens Jom Kippoer) moesten de mannen van alle vijftig kampen halsoverkop weg. Op hetzelfde moment werden hun vrouwen en kinderen uit huis gehaald. Zo belandden in één nacht ruim tienduizend joden in Westerbork. Vervolgens werden zij omgebracht in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor.
Het monument is onthuld op 2 oktober 2002. Deze dag was het precies zestig jaar geleden dat kamp Diever A en Diever B ontruimd werd. Het gedenkteken is hetzelfde als dat voor de kampen Ybenheer te Fochteloo, It Petgat te Blesdijke en De Landweer te Elsloo. De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de Stichting Joodse Werkkampen in Friesland en Drenthe.
Oude Willem
Dit is de jongste grote ontginning binnen de gemeente Diever. De ontginning dateert van 1910 en was tot dan een soort "oergebied" van uitgestrekte heideveld en veen. Het gebied ligt in drie gemeenten, Diever en Smilde in de provincie Drenthe en Ooststellingwerf in de provincie Friesland.
Het kreeg de naam Oude Willem van een oude schaapherder die toen in dit gebied met zijn kudde rondtrok.
Het Waterse deel was in de eerste helft van de 19e eeuw in bezit van de Maatschappij van Weldadigheid, die een deel had ontgonnen tot bouw- en grasland.
De gemeente Diever en Smilde attendeerden het ministerie van Binnenlandse zaken er op dat het Dieverderveld, het grootste deel van het huidige gebied Oude Willem, niet meer werd gebruikt voor de schapenhouderij.
Het gebied was geschikt voor een werklozenproject zoals dit door de staat werd gedaan bij Kootwijk op de Veluwe. Het complex werd in 1910 aangekocht en in cultuur gebracht door Floris Vos. Deze Floris Vos heeft als lid van de Tweede Kamer furore gemaakt met zijn pleidooien voor afschaffing van tollen langs openbare wegen.
Na verloop van tijd gingen de bezittingen over naar de N.V. Landontginningsmaatschappij "De Drie Provinciën" met als enige aandeelhouder mr. Christiaan Wilhelem Janssen. Hij stak veel geld in de ontginning en stichtte een inrichting voor opvang van verwaarloosde jongens, die het boerenvak konden leren.
