Doorn

Doorn is een dorp in de Nederlandse provincie Utrecht, gemeente Utrechtse Heuvelrug, op de gelijknamige Heuvelrug in het zuidoosten van de provincie. De Utrechtse Heuvelrug is tegenwoordig een nationaal park. Het dorp telt 9420 inwoners (2005).

In een document uit de periode 885-896 wordt de nederzetting "Thorhem" genoemd, woonplaats van dondergod Thor (Groenedijk, 2000). Deze hoorde destijds bij de hof Villa Thorhem (Kolman, 1996). Rond 1200 was deze hof in het bezit van de Utrechtse domproost (voorzitter van een bepaalde raad binnen de kerk). Hij of een van zijn opvolgers liet er in de 14e eeuw Huis Doorn bouwen en een kerk (nu de Hervormde Kerk). Kasteel Moersbergen, dat in 1435 voor het eerst wordt genoemd, is vanaf de 17e eeuw meerdere keren ingrijpend verbouwd.

In de 18e eeuw werd er op de heide langs de Amersfoortseweg wel wat gebouwd, maar door de omvang van het landgoed rond Huis Doorn kon het dorp zich niet goed ontwikkelen. Dat kon pas na 1874, toen het landgoed verkaveld werd. Ook na de Tweede Wereldoorlog is het dorp sterk gegroeid.

De beroemdste inwoner van Doorn is wellicht de Duitse keizer Wilhelm II die in 1918 werd verbannen en zijn intrek nam in Huis Doorn. Hij zou hier wonen tot aan zijn dood in 1941. Ook schrijver Simon Vestdijk heeft een groot deel van zijn leven in Doorn gewoond.

Doorn was tot 1 januari 2006 een zelfstandige gemeente. Sindsdien is het de hoofdplaats van de nieuwe gemeente Utrechtse Heuvelrug.

Huis Doorn is een landgoed op de Utrechtse Heuvelrug nabij Doorn in de Nederlandse provincie Utrecht.

Een eerste vermelding van Huis Doorn stamt uit het jaar 838. Het Huis was oorspronkelijk een waterburcht die aan het eind van de 13e eeuw werd gebouwd voor domproost Adolf van Waldeck (Kolman, 1996). (Een domproost is de voorzitter van een bepaalde raad binnen de kerk.) In 1322 werd het verwoest. Ongeveer vijfentwintig jaar later werd met de herbouw begonnen. In 1536 werd het een ridderhofstad

In de 16e en 17e eeuw verrezen er rond het binnenplein woongebouwen, die nu een geheel vormen met het hoofdgebouw. In 1796 werd het ingrijpend verbouwd, mogelijk onder leiding van de Amsterdamse architect Abraham van der Hart. Het omringende park werd aangelegd in de Engelse landschapsstijl.

De omvang van het landgoed vormde een belemmering voor de ontwikkeling van het dorp Doorn. In 1874 werd het landgoed verkaveld.

Het Huis dankt zijn bekendheid aan de Duitse keizer Wilhelm II. Na de novemberrevolutie van 1918 vroeg en vond hij asiel in Nederland. Zijn verblijfplaats was aanvankelijk Kasteel Amerongen maar hij wist uit eigen middelen al in 1919 Huis Doorn aan te kopen. Hij liet de oprijlaan van de Dorpsstraat verleggen naar de rustigere Doornseweg, hier verrees ook het poortgebouw dat in een Hollandse neo-renaissancestijl gebouwd werd. Vanaf 1920 tot aan zijn dood in 1941 bewoonde hij het Huis Doorn, dat hij inrichtte met objecten uit zijn paleizen in Berlijn en Potsdam. Ten noorden van het Huis staat Wilhelms mausoleum, gebouwd onder leiding van de Berlijnse architect E. Kiessling.

Het Huis is nu een museum in bezit van de Staat der Nederlanden - het werd in 1945 als Duits bezit geconfisqueerd. De inrichting is nog geheel zoals toen de keizer er nog woonde.




Huis Doorn dankt zijn bekendheid vooral aan de Duitse ex-keizer Wilhelm II.

Wilhelm vlucht, als de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog een feit is, naar het neutrale Nederland en bewoont dit landgoed op de Utrechtse Heuvelrug van 1920 tot aan zijn overlijden in 1941 temidden van herinneringen aan de Hohenzollerns, zijn eens machtige voorgeslacht van keurvorsten, koningen en keizers.

De inrichting van Huis Doorn is afkomstig uit de paleizen in Berlijn en Potsdam. Schitterende meubels, schilderijen en zilver maken het de vorstelijke asielzoeker mogelijk om overeenkomstig zijn stand te blijven leven. Ze vormen een decor van Europese allure. Hiertegen speelt zich dagelijks een hofprotocol in zakformaat af.

Deze keizerlijke residentie in ballingschap is nu een museum. De oorspronkelijke inrichting is nog helemaal intact en biedt de bezoeker een authentiek beeld van internationaal vorstelijke wooncultuur. Tijdens rondleidingen brengen deskundige gidsen de geschiedenis en de Europese hofcultuur tot leven.

Huis Doorn is oorspronkelijk een uit de veertiende eeuw daterende waterburcht. Aan het einde van de achttiende eeuw wordt deze verbouwd tot een elegante buitenplaats.

Het park van 35 hectare wordt aangelegd in de Engelse landschapstijl.

Als op 4 juni 1941 Wilhelm II komt te overlijden zal hij, in tegenstelling tot veel van zijn voorouders, niet worden bijgezet in de statige Berliner Dom. Al in 1933 had hij bij testament bepaald in Doorn begraven te willen worden als ten tijde van zijn overlijden de monarchie in Duitsland niet zou zijn hersteld.

De zoon van Wilhelm II, kroonprins Wilhelm, verzoekt architect Martin Kießling om een ontwerp te maken voor een mausoleum te midden van de door Wilhelm II zo geliefde rododendrons in het park. Hier vindt Wilhelm II zijn laatste rustplaats. Op het dak staat een koperen bol met kruis; deze is clandestien door de Doornse smid vervaardigd met behulp van oude koperen pannen uit de keuken van het huis. Men moest in de loop van de Tweede Wereldoorlog al zijn koper bij de Duitse bezetter inleveren, die er kanonnen van liet gieten.

Breng niet alleen maar een bezoek aan het huis maar neem ook de tijd voor een wandeling door het fraai omliggende parkbos. Dit was van doorslaggevende betekenis bij de aankoop van het huis. Het bood het voormalig keizerlijke paar immers alle bewegingsvrijheid en de ex-keizer bovendien mogelijkheden tot het bijhouden van zijn conditie onder meer door hout te hakken. In 1922 had Wilhelm al zoveel bomen omgekapt dat het voor een wandelaar in de omgeving van het park mogelijk was om ver het park in te kijken, zodat de keizer daar niet meer ongezien kon vertoeven. De tuinman kon er bijna niet van slapen omdat hij niet wist hoe hij de keizer met ander tuinwerk van zijn kapmanie kon afhouden. Aanleg van de tuin en de verbetering van het parkbos hadden Wilhelms levendige belangstelling.

n 1920 liet Wilhelm een verkleinde kopie van de rozentuin in Potsdam, de Auguste-Victoria Garten aanleggen. Nadat deze in verval was geraakt, werd in 1996 de reconstructie ter hand genomen. Nu vormt zij in het bloeiseizoen een lust voor het oog en een weldaad voor het reukorgaan.

De grote lijnen uit de tijd van keizerlijke bewoning zijn nu nog te herkennen. De tussen 1810 en 1830 aangelegde Engelse landschapstuin was al in opdracht van mevrouw Van Heemstra, oudtante van wijlen Audrey Hepburn, in 1919 voorzichtig gewijzigd. Onder invloed van tuinarchitect Hugo Poortman waren formele tuinelementen zoals bloemperken voor het Huis gecreëerd. Een deel van de uiteindelijk gerealiseerde plannen van Poortman zijn vandaag de dag nog in contouren aanwezig. De komende jaren wordt getracht het parkbos zoveel mogelijk in oude luister te herstellen.

Het parkbos van het landgoed Huis Doorn is in de avond- en nachtelijke uren afgesloten voor publiek. Tussen 19.00 uur ’s avonds en 07.00 uur ’s ochtends zal het toegangshek bij het poortgebouw voor aan de Langbroekerweg zijn afgesloten. Hiervoor zijn voorzieningen getroffen in de vorm van ondermeer een elektronisch aangestuurd hekwerk en een communicatiezuil. Voor gasten van de Oranjerie en bewoners blijft het landgoed toegankelijk. Via de communicatiezuil voor aan het toegangshek kan toegang verleend worden aan het bestemmingsverkeer. De maatregel is noodzakelijk om de beveiliging op en rond het terrein van museum Huis Doorn te verbeteren. In dit verband is er ook camerabewaking ingesteld.

Prinz Wilhelm von Preussen wordt in Berlijn geboren op 27 januari 1859 als oudste zoon van Kronprinz Friedrich en Princess Victoria van Engeland. Via zijn grootmoeder, koningin Victoria van Engeland, is Wilhelm met bijna alle regerende vorstenhuizen van Europa nauw verwant. In 1881 huwt hij Auguste-Victoria von Schleswig-Holstein.

Duitsland draagt in 1888 zowel keizer Wilhelm I als, na een regeringsperiode van slechts negenennegentig dagen, diens zoon keizer Friedrich III ten grave. Zo wordt Wilhelm II al op 29-jarige leeftijd koning van Pruisen en Duits keizer. Hij vervangt ervaren raadgevers door een Persönliches Regiment en met zijn eigenzinnig politieke optreden lokt hij al snel kritiek uit in binnen- en buitenland.

Wilhelm ziet het in 1914 als zijn plicht om Oostenrijk te steunen wanneer deze bondgenoot in conflict komt met Servië als gevolg van de moord op troonopvolger Franz-Ferdinand in Serajewo. Servië weet zich gesteund door Rusland, dat Frankrijk als bondgenoot heeft. Door Frankrijk via België binnen te vallen, haalt Duitsland zich ook de vijandigheid van Engeland op de hals, dat de neutraliteit van België heeft gegarandeerd. Als ook andere staten toetreden tot de strijd is de Wereldoorlog een feit. In 1917 mengen de Verenigde Staten zich in de oorlog en daarmee keren Duitslands kansen. De dreigende nederlaag wordt gezien als het persoonlijke falen van de keizer. Zijn Kaiserliche Marine komt in opstand en in Berlijn breekt de revolutie uit. De geallieerden willen Wilhelm als oorlogsmisdadiger berechten, maar hij vlucht naar het neutrale Nederland, dat hem asiel verleent. Hij tekent op 29 november 1918 zijn troonsafstand.

Duitsland ziet hij nooit meer terug. Zijn stoffelijke resten zijn conform zijn laatste wil bijgezet in een mausoleum op het landgoed.