Beekdal van de Bakelse Aa-tocht

Op dinsdag 14 maart 2017 organiseerde OLAT - Wandelen op Dinsdag (WoD) een wandeling vanuit Helmond. De start was vanuit Woonzorgcentrum Savant Rivierenhof. Deze locatie was uitermate goed bereikbaar met de trein. Door het perron van station Helmond-Brouwhuis geheel af te lopen bevond je je al op het terrein van de startlocatie. Er was een medewandelaar uit de trein gestapt. Hij kende de kortste weg naar de start niet en was blij dat ik deze wel wist. De wandelaar was een kandidaat bestuurslid. Hij zal een jaar meelopen met het bestuur en daarna wordt gekeken of hij definitief tot het OLAT-bestuur zal toetreden. Dat was voor hem ook een reden om eens te kijken hoe het bij deze wandelingen aan toe gaat.

Rond 10 uur begaven we ons naar buiten voor het gebruikelijke toespraakje. Zo werd gemeld hoe de wandeling globaal verloopt en of wij op de grote rust ons eigen meegenomen brood mochten opeten. In veel gevallen kan dat bij deze tochten. Tien dagen tevoren was de algemene jaarvergadering van de OLAT geweest. Drie wandelaars in de groep van vandaag waren benoemd tot lid van Verdiensten en daar werd extra aandacht aan besteed. Daarna begaven we ons op pad. We liepen naar de spoorlijn en volgden deze oostwaarts. Daarop werd de Brouwhuisse Heide te Vlierden bereikt.

Natuurgebied de Brouwhuissche Heide wordt ook wel Vlierdense bossen of Bikkelse bossen genoemd. Op deze zandverstuiving groeit de beschermde jeneverbesstruik met 'bikkelharde' besjes, vandaar de Bikkelse bossen. De grillige vorm van de jeneverbesstruik deed bij onze voorouders de fantasie op hol slaan. Bij het opstijgen van nevelflarden uit de struik en het voorbij schuiven van wolken langs de maan dacht men spoken te zien. Vandaar dat dit gebied ook bekend is als Tutjesberg (Tutjes= oude wijven). De zeldzame zandhagedis komt hier nog voor.

Door het bosgedeelte liepen we naar de Biesdeel en staken de spoorlijn over. Verder liepen we opnieuw langs de spoorlijn tot een volgende bospassage. We staken de Helmondsingel/N270 over. Nu dwaalden we door natuurgebied Zandbos met het fraaie Buntven. We bevonden ons nu op het grondgebied van Deurne.

Zandbos
Arme zandgrond is hier gaan verstuiven door overbeweiding met schapen en afplaggen voor de potstal. De overlast die het stuivende zand gaf en de behoefte aan hout in de Limburgse mijnen hebben de Staat in de 19e eeuw doen besluiten tot de aanplant van Grove Dennen. Door het pure en dus arme zand is een zeldzaam natuurgebied ontstaan waarin van nature korstmossen groeien die als pioniers onder zeer extreme omstandigheden kunnen overleven. 

Buntven
Een landschappelijk aantrekkelijke plek in dit bos is het Buntven, een uitgestoven laagte waar water in blijft staan. Hier zijn typische planten als wollegras en zonnedauw te vinden. Beheersmaatregelen zijn echter nodig om deze planten te behouden. Ze dreigen nl. te worden verdrongen door het pijpenstrootje dat meer kansen krijgt door voedselverrijking. Via vier wildtunnels onder de provinciale weg N270 kunnen veel diersoorten zich zonder gevaar verplaatsen tussen het noordelijke en zuidelijke deel van het bosgebied. 

We kwamen uit bij de Oude Aa. We volgden dit riviertje over een smal graspad. Aan het begin van dit pad viel een prachtig bloeiende witgekleurde boom erg op. De Oude Aa is ook een grensrivier. En na het oversteken via een bruggetje bevonden we ons weer op het grondgebied van Helmond. Aan onze linkerhand lag nu de Berkendonkplas maar het zicht daarop werd enigszins afgeschermd door begroeiing. Even na de samenvloeiing van de Oude Aa en de Kaweische Loop hadden we een korte rust. Na de voornoemde samenvloeiing heette het riviertje Bakelse Aa. Het is een lust voor het oog om dit meanderende riviertje te zien slingeren waarbij meerdere malen een lichte stroomversnelling zichtbaar is. Je hoorde het water hier echt stromen.

Van oorsprong is de Bakelse Aa een kronkelende beek. Door de jaren heen werd de beek echter rechtgetrokken om de snelheid van de waterafvoer te vergroten. Bij veel neerslag en hoge waterstanden veroorzaakte dit problemen benedenstrooms. In droge periodes stroomde het water te snel weg wat met name voor de landbouw nadelig kon zijn. De Bakelse Aa is daarom opnieuw ingericht. De natuur profiteert hier ook van.

De Bakelse Aa stroomt, voordat ze uitmondt in de Zuid-Willemsvaart, door het landgoed Bakelse Beemden. Beemden zijn laaggelegen natte gronden die ontgonnen zijn tot graslanden. De beemden werden gebruikt als hooiland. Dus geen vee erop, maar alleen maaien en gebruiken voor het vee in de winter op stal. Van oorsprong is de Bakelse Aa een kronkelende beek. Door de jaren heen is de beek echter rechtgetrokken om de snelheid van de waterafvoer te vergroten. In natte periodes zorgt dit voor problemen benedenstrooms, in droge periodes is het water te snel weg wat met name voor de landbouw ongunstig kan zijn.

De herinrichting van het beekdal van de Bakelse Aa heeft als doel het water langer vast te houden. De Bakelse Aa krijgt haar oorspronkelijk karakter terug door de beek opnieuw te laten kronkelen. Met een kronkelende beek wordt in natte tijden water langer vastgehouden en wordt in droge tijden verdroging tegengegaan. Voor planten en dieren betekent een natuurlijke beek dat zij meer ruimte hebben om te leven en zich te ontwikkelen. Ook de aanleg van een ecologische verbindingszone (EVZ) draagt daar aan bij. Ecologische Verbindingszones (EVZ’s) verbinden de natuurgebieden weer met elkaar. Een zone of verbinding bestaat uit natuurlijke oevers, houtsingels, bosjes, poelen, natte weilanden of graanakkers. Een EVZ maakt het planten en dieren makkelijker om te overleven. Alle Ecologische Verbindingszones samen vormen een netwerk van natuurgebieden, de Ecologische Hoofdstructuur (EHS).

Het landgoed Bakelse Beemden wordt ingericht als waterbergingsgebied. Als het water in de Bakelse Aa zo hoog komt te staan dat het water niet meer kan worden afgevoerd en een overstroming dreigt, worden de stalen kleppen van de hoogwaterstuw in de Bakelse Aa opgetrokken. Overtollig water uit de Bakelse Aa stroomt dan gecontroleerd het landgoed op.

Het water stroomt dan over de akkers en zal het beekdal gedeeltelijk vullen met een laag water van enkele decimeters (0 – 80 cm). Als het waterpeil in de Bakelse Aa zakt, worden de stuwkleppen weer neergelaten. Het water uit de waterberging wordt dan door de Bakelse Aa afgevoerd. De stalen kleppen van de hoogwaterstuw liggen normaal gesproken op de bodem van de beek.

We staken de Weg naar Bakel/N607 over. We moesten nu over een hekwerk klimmen om het riviertje te kunnen vervolgen. Met mijn lange benen had ik niet veel moeite met het hek, maar anderen hadden daar duidelijk meer moeite mee. Het rivierdal van de Bakelse Aa werd steeds breder. Maar het pad langs de Bakelse Aa werd ook steeds natter en drassigger. Na nog een bospassage werd de grote rust bereikt. Deze was gelegen bij cafetaria De Smuller te Helmond. We lieten ons de erwtensoep goed smaken ondanks het feit dat deze lauw was. Ook namen we nog een kop thee om toch voldoende vocht te nuttigen met deze prachtige zonnige dag, waarbij de temperatuur naar 15 graden opliep. Dat is vrij hoog voor de tijd van het jaar.

We hadden 12 km afgelegd en hadden dus nog 8 km te gaan. We kwamen weer bij de Weg naar Bakel. Deze weg waren we eerder al overgestoken als provinciale weg. Het traject waar we nu opliepen was een fietspad. We kwamen bij de Wolfsputter Baan/ N279. Deze provinciale weg werd via een opvallend hoge en ronde boogbrug overgestoken. Toen we op het hoogste punt waren hadden we een mooi uitzicht op de voor ons lopende wandelaars.

Na een passage door het Bakelse Bos staken we weer de Wolfsputter Baan over. Na buurtschap Rijpelberg werd de Bakelse Aa weer opgezocht en even gevolgd. We kwamen weer bij de Berendonk plas. Nu liepen we echter langs de westzijde. Bij een officieel naaktstrand hadden we een korte rust. Het was hier op het naaktstrand erg rustig. Toch was er een man die van de faciliteit gebruikt maakte.

Nu was het niet ver meer naar de finish. Het was weer een prachtige wandeling geworden. Van diverse wandelaars hoorden we dat ze op trajecten hadden gelopen waar ze nog niet eerder waren geweest, ook wandelaars uit de directe omgeving.

Klik HIER voor de betekenis van de buttons die boven aan dit verslag staan.

Henri Floor