Negen kerken tocht vanuit Appingedam

Op zaterdag 30 juli 2016 liepen wij de Van Glinz tot Daam wandeltocht na. Deze FLAL-tocht werd op 14 november 2015 georganiseerd en trok destijds 229 deelnemers. Met de trein reden we eerst naar Groningen. Daar kwamen we met een vertraging van 4 minuten aan. Omdat we officieel een overstaptijd van 4 minuten hadden voor de trein naar Appingedam vreesden we het ergste. Maar gelukkig had die trein ook een vertraging van 4 minuten.

We kwamen in Appingedam om 9:18 uur aan met de trein. Snel werd de route opgezocht. Deze liep op korte afstand langs het station. We liepen Appingedam in over de Solwerderstraat. Deze straat was fraai versierd. Bij de Nicolaikerk liepen we even van de route af voor een bezoek aan een nabij gelegen supermarkt. We kochter er een pak Optimel met aardbeien/kers smaak en ook twee flesjes fris, omdat onderweg weinig cafe's e.d. waren. Het literpak Optimel dronken we meteen op. Daarmee was onze watervoorraad flink aangevuld en hoopten we, dat we niet al te vroeg aan ons lunchpakket zouden beginnen

De Nicolaïkerk of Nicolaaskerk is een romanogotische hallenkerk, de grootste kerk in de Groninger Ommelanden en als Rijksmonument behorend tot de Top 100 van de Nederlandse UNESCO-monumenten.

In het begin van de 13e eeuw werd een bakstenen zaalkerk gebouwd van twee traveeën met een westtoren, van de oude kerk resten nu nog de beide westelijke schiptraveeën. Deze kerk was waarschijnlijk niet het eerste godshuis dat in Appingedam tot stand kwam. Bij de restauratie in de jaren 1948-1954 vond men funderingsrestanten die wijzen op een ouder bouwwerk. Wel is bekend dat de Damster kerk ooit gewijd was aan Maria. Een pauselijke bul uit 1331 spreekt nog van H. Mariakerk van Appingedam. Later werd de patroon van zeevarenden en bakkers, de kindervriend St. Nicolaas, schutspatroon van de Damster kerk. Waarschijnlijk ook nog in de 13e eeuw werden een dwarspand en een rechtgesloten koor aan de zaalkerk gebouwd waardoor een romano-gotische kruiskerk ontstond met koepelgewelven. Het dwarspand had aan weerszijden van het koor absiden (absid=een halfronde, of veelhoekige, nisvormige ruimte).

We liepen weer terug naar de Nicolaikerk en pakten daar de route weer op. De Nicolaikerk was de eerste kerk van deze negen kerken tocht. Ik had de route op mijn GPS staan. Aan het einde van de Cornelis Alvertsstraat volgden we een verkeerd lijntje en liepen even verder over de Koningstraat. Nadat de vergissing bemerkt werd, liepen we weer terug. Over de Molenbrug en de Hilghedagbrug liepen we over het Damsterdiep. Bij de Brug-Tjamsweer werd Appingedam verlaten over de Alberdaweg.

Bij kinderboerderij en camping Ekenstein werd de doorgaande weg verlaten. Na het Ekensteinbos liepen we langs Huize Rusthoven. Het nabijgelegen Hogeland bos werd bij de Eekwerderweg verlaten. Over de Zuiderweg werd Wirdum bereikt.

Toen ik een fraaie windvaan op een voormalige smederij zag zitten, pakte ik mijn fototoestel te voorschijn. Hier kwam net ook een man in hemd aangelopen. Ik wachtte even met het maken van de foto om de man te begroeten. Toen de man vlakbij was gekomen zei hij: "je gaat toch geen foto van mij maken"? We kwamen bij de Kerk van Wirdum, de tweede kerk van deze negen kerkentocht.

In de kerk liggen grafstenen van leden van de familie Froma, bewoners van de Fromaborg. Eén van hen Ballo Froma was de voogd van de 16e-eeuwse Groninger kroniekschrijver Abel Eppens.

Rond de kerk zijn in 1984 Romeinse resten gevonden, o.a. bronzen beeldjes van Minerva en Mercurius. De toenmalige Wirdummers hadden weinig op met de Romeinse cultuur (rare jongens die Romeinen!) en identificeerden ze met hun eigen goden Wodan en Donar. En zo werd er per ongeluk een stukje Romeins erfgoed bewaard.

Hier lag ook 't Regthuys. Aan de hand van de ingetekende route maakten wij op dat in dit partycentrum een rustpost was met de tocht op 14 november 2015. Wirdum werd verlaten over de Kerkeweg, waarbij wij nog langs een begraafplaats kwamen.

De volgende doorkomstplaats was Eenum. Net voor de Kerk van Eenum, de derde kerk van deze negen kerkentocht, hadden we op een bankje een rust. We aten en dronken wat. Het was inmiddels 12 uur. We waren dus met de wandeling 2½ uur onderweg. Daarna bezichtigden we deze kerk. Met de wandeltweedaagse Tocht om de Noord op 26 september 2015 waren we hier ook al eens geweest. Na Eenum maakten we een lus naar het plaatsje Zeerijp. Hier was molen De Leeuw beeldbepalend. Om het plaatselijke voormalige café Nastrovje stond een hekwerk. We kwamen weer in Eenum uit, maar niet in het centrum.

Nu naderden we het plaatsje Leermens. Hier stond de Donatuskerk, de vierde kerk van deze negen kerkentocht. Voor de kerk stond een hele bijzondere boom, namelijk de Ginkgo Biloba. We bezichtigden de Donatuskerk nog van binnen.

De Donatuskerk is een soort tastbare encyclopedie van de middeleeuwse kerkbouwkunst. Er zijn heel veel elementen uit verschillende perioden bewaard gebleven. De kerk gaat ver terug. Het oudste deel stamt uit de 10e eeuw. Waar je ook kijkt, je krijgt altijd een verassend inzicht in de verschillende tijdlagen die de geschiedenis van deze kerk bepalen. De kerk is een staalkaart van materialen en bouwelementen; je vindt er Bremer zandsteen, kloostermoppen, romaanse, laat-romaanse en gothische elementen. De kerk ligt op een prachtige hoge wierde een idyllische plek waar je rustig mijmerend uren kunt doorbrengen. De muren van het oudste gedeelte van de kerk te Leermens, het schip, bevatten veel tufsteen. Dit deel van de kerk dateert uit de 10de en 11de eeuw.

Vlakbij de kerk stond nog het standbeeld van Lubbe van Leermns.

Bij het dorpshuis te Leermens staat een door de Uithuizer Rolf Veenstra gemaakt beeldje van 'Lubbe van Leerms' (Lubbe uit Leermens). Het beeldje verwijst naar een volksverhaal, dat verhaalt van Lubbes vrouw Lenoa ('een hail kwoad wief'), die Lubbe probeerde te vergiftigen met rattengif. Lubbe werd echter gered door een kiepkerel Dreugeman. Een kiepkerel is een Duitse marskramer.

Een andere variant op deze dorpssage gaat over een Lubbe wiens boze vrouw hem alleen karnemelkse pap en roggebrood te eten gaf. De slimme Lubbe deed alsof hij dit heel lekker vond. Hij zong het versje:
                     Botermelk met roggebrood / is mijn lange leven,
                     Zoetemelk met koekebrood / is mijn vroege dood.
Zijn vrouw hoorde dit en gaf hem voortaan zoetemelk met koekebrood.


Vervolgens kwamen we in buurtschap Lutjerijp. Dit bestond maar uit enkele woningen. Bij een huis zagen we op een paal een goudkleurige duif zitten. Iets verderop zagen we een mannelijke figuur die helemaal van ijzer was gemaakt. Omdat hij zijn hand aan een staaf hield, leek hij/het wel wat op een pelgrim. Hier was ook een mogelijkheid om te rusten want ze waren aangesloten bij rust.nl. Na Lutjerijp volgden we het Boakepad dat langs een gaspijp voerde en uitkwam bij gasbedrijf locatie Leermens.

We kwamen bij de Godlinzermaar. Een picknickbank nodigde ons uit voor een korte rust. Er kwamen zelfs een paar fietsers voorbij in dit zo uitermate rustige gebied. We kwamen vervolgens in buurtschap Arwerd. Het plaatsnaambord stond opvallend langs de kant van de weg waarbij het bord parallel met de weg liep. Over een alleraardigst smal verhard pad werd Arwerd verlaten over het Arwerderpad.

Nu kwamen we in Godlinze, de officiële startplaats van deze nagelopen FLAL tocht van 14 november 2015. Ik denk dat negen van de tien lezers, die dit verslag lezen, op een kaart of via een bepaalde interlink moeten opzoeken waar Godlinze eigenlijk ligt. Bij mijzelf was dat in ieder geval wel het geval. We kwamen langs de Pancratiuskerk , de vijfde kerk van deze negen kerken tocht. Ook liepen we nog naar Partycentrum Klein Italië, de startlocatie van de tocht op 14 november 2015. We maakte een rondtrekkende beweging om Godlinze heen. Daarbij voerde de route over een paar zandwegen. Langs een paar sloten groeide varens behoorlijk hoog. Zelfs zo hoog dat een vlonder over een sloot helemaal niet opviel. Maar deze moest er toch wel zijn volgens de GPS. En dat bleek ook het geval te zijn.

Over de Losdorpermaar werd Godlinze verlaten en Losdorp betreden. Heel mooi in dit gebied was, als je bij het bord van de bebouwde kom kwam, dat er dan een halfronde boog over de weg stond met bovenop een vogel met zijn vleugels wijd.

De Hervormde kerk van Losdorp was de zesde kerk van deze negen kerken tocht. Heel mooi waren de glas-in-lood ramen. Heel bijzonder vonden wij, als wandelaars, dat er een paar flesje water klaarstonden met glazen. Wel werd er voor elk flesje een euro gevraagd. Maar alleen al het idee om dit op deze manier aan te bieden vonden wij geweldig. Het was deze dag ook best warm en we hadden vele zonnige periodes.

Vervolgens kwamen we door Spijk. Hier liepen we nog langs een groot grasveld dat iets verlaagd lag en waarin een paar lantaarnpalen stonden, de ijsbaan van Spijk in zomerstand. Daarna kregen we uitzicht op de Ceres molen en de witte kerktoren te Spijk., De Andreaskerk was de zevende kerk van deze negen kerken tocht. Hoewel de hoofdroute officieel niet om de kerk heenliep, besloten wij dat wel te doen. Daarbij kwamen we nog langs het voormalige café 't Wapen van Spijk. Mooi was het, dat het fraaie uithangbord er nog wel hing. Spijk werd over de Nesweg verlaten. In een weiland zagen we nog een grijs werkpaard grazen.

De volgende doorkomstplaats was Bierum. Hier was deSebastiaankerk de achtste kerk van deze negen kerkentocht. Helaas is onze deze kerk niet opgevallen, hoewel we er vrij dicht langs liepen. Er zijn drie oorzaken waardoor ons deze kerk niet opviel.

1. De kerk was vermoedelijk verscholen achter bomen. En in dit jaargetijde zit er veel blad aan de bomen.
2. We liepen hier over de Torenlaan naar een kinderboerderij. Op een grasveld stond de replica van het voormalige kasteel Luinga. En dat trok onze aandacht.
3. Door vermoeidheid letten we minder goed op

Als laatste kwamen we nog door Holwierde. Hier stond de Stefanuskerk, de negende kerk van deze negen kerken tocht. Dit was deze dag de enige kerk die het beste te fotograferen was. Geen hinderlijke bladerde bomen stonden hier in de weg.

Tegen half acht werd station Appingedam bereikt. Van te voren hadden we opgezocht dat om 17:35 en 18:05 een trein naar Groningen reed. Daarbij hadden we aangenomen dat vervolgens elk half uur een trein naar Groningen zou rijden. Vermoedelijk vanwege de vakantieperiode reed de trein na 19:05 om het uur. We moesten dus een half uur langer wachten, dan we verwacht hadden. Na een reis van ruim drie uur kwamen we om 23:10 uur thuis. We waren 's ochtends om 4:45 uur opgestaan. We waren dus heel lang onderweg geweest.

Het was een hele aardige tocht geworden en beslist de moeite waard om deze tocht na te lopen. Vooraf hadden we nog contact gehad met de uitzetter van deze tocht. Toen we hem vertelden dat we deze tocht wilden nalopen, reageerde hij met, dat het in principe niet de bedoeling was, dat deze tocht werd nagelopen. Officieel zegt de FLAL ook dat tochten niet nagelopen mogen worden, mede vanwege particuliere terreinen, waar alleen op de dag van de organisatie overheen gewandeld mag worden. Maar deze tocht voerde niet over particulier terrein.

Ik vind het altijd leuk om te weten wat de betekenis van een tochtnaam is. De officiële tochtnaam voor deze tocht luidt Van Glinz tot Daamwandeltocht. Daarover heb ik het volgende gevonden: Glinz is het Groninger woord voor Godlinze en Daam staat voor Appingedam. Godlinze of zoals de Groningers zeggen Glìns of Glinz is een wierdedorp in het noordoosten van de provincie en ligt in de gemeente Delfzijl. Het dorp telt ongeveer 300 inwoners.

Klik HIER voor de betekenis van de buttons die boven aan dit verslag staan.

Henri Floor