Op dinsdag 27 oktober 2015 organiseerde de wandelgroep Wandelen op Dinsdag van OLAT een tocht van uit Rosmalen. De start was vanuit Zorgcentrum Vivent Mariaoord. Er werden deze dag 2 verschillende lussen gelopen. De eerste lus was 13 km en de tweede lus 8 km. Zodoende hadden we de grote rust op de startlocatie. Het was deze dag een schitterende zonnige dag met een maximum temperatuur van 18 graden. De gevoelstemperatuur was door de zon nog wat hoger.
De eerste lus voerde over de A59-snelweg naar Maliskamp en landgoed De Wamberg. Net voor Maliskamp liepen we langs het Wiel van Rosmalen. Verder treft u hieronder veel achtergrond informatie van Maliskamp en De Wamberg.
Natuur op de Wamberg
Het landgoed de Wamberg ligt bij Rosmalen en Berlicum, binnen de gemeentegrenzen van Sint-Michielsgestel.
De Wamberg is gedeeltelijk openbaar toegankelijk.
De Wamberg ligt ingeklemd tussen het dal van de Grote Wetering en dat van de Aa. Het woord 'wam' zou zijn afgeleid van 'wamen' ofwel modder doen opwellen. Men had er vaak last van hoog water. Ook nu nog staan sommige graslanden geregeld blank. Het landgoed wordt doorsneden door de Wambergse Beek en de Loopgraaf.
De van oorsprong woeste gronden werden ontgonnen om de nabijgelegen stad 's-Hertogenbosch van voedsel te kunnen voorzien. Zo ontstond een agrarisch landschap met akkers, weilanden en pachtboerderijen.
Dijkjes moesten het water weren. Op de terreingrenzen groeide hakhout en langs de zandpaden verrezen eiken. Dichter bij het landhuis en op de Cloershorst lieten landgoedeigenaren een landschapsplan uitvoeren.
Gecultiveerd parklandschap
Mr. Frans van Rijckevorssel liet een landschapsplan maken voor zijn landgoed. Het werd vanaf 1890 in fasen uitgevoerd.
Een opknapbeurt van siertuin en grachten hoorden tot dit plan. De hoger gelegen Cloershorst liet Van Rijckevorssel veranderen in een gecultiveerd parklandschap. We zien nog de lanen, waterpartijen (voormalige turfstekerrijen!), vergezichten en exotische bomen. De bossen werden beplant met dennensoorten, eiken- en beukenbomen en struiken. Fladderende vleermuis
Flora
De Wamberg betekent: bomen! Ontdek de eiken op de oprijlaan en de berken langs de vijver met hun heksenbezems.
De beplanting verraadt de geschiedenis van de Wamberg. We ontdekken oude bomen uit verre streken. Ze zijn wellicht ontsproten uit zaden die de toenmalige eigenaar Van Lanschot verkreeg via zijn handelsconnecties. Daarnaast staan weer inheemse struiken, zoals braam en vlier.
De rododendron is weer echt een landgoedstruik. Men kon mooie sier maken met de bloemen. En het altijd groene karakter van deze 'buitenlander' was praktisch bij de jacht.
Op de Wamberg vindt sinds 1999 geregeld houtkap plaats. Dit gebeurt kennelijk in het kader van een inhaalslag m.b.t. het onderhoud als landgoedbos.
De Wamberg betekent ook: stinzenplanten! Dit zijn meestal voorjaarsbloeiers, bolletjes die gaan bloeien voordat de bomen in blad zijn. In maart en april kunnen we genieten van speenkruid, bosanemonen en narcissen, onder meer langs de oprijlaan.
Fauna
Let eens op de vele spechtengaten in de bomen op het landgoed. Deze worden niet alleen gebruikt door de spechten zelf. Een ander vogeltje, de boomklever, kraakt vaak een leegstaand spechtenhol. Hij maakt dan wel met modder het toegangsgat kleiner, zodat rovers niet kunnen inbreken!
Vleermuizen jagen in de schemering boven de vijver naar prooi. Eenden en andere watervogels strijken neer op het water.
Op de Wamberg is het altijd genieten, vooral buiten de weekenden en vakanties. Want dan zijn er niet zoveel wandelaars en gaat de natuur haar eigen gang.
Geschiedenis van de Wamberg
De Wamberg is ongeveer 182 hectare groot. Het landsgoed bevat onder meer speelhuizen, boerderijen, een tuinmanswoning en een koetshuis met poort. Daarnaast kent de Wamberg parkbossen met eeuwenoude bomen en onderling verbonden vijvers.
De Wambergse Hoeve of de Grote Wamberg is de oorspronkelijke stichtingsboerderij. Deze ligt naast het poortgebouw en dateert uit de tweede helft van de 14de eeuw.
Ongeveer twee eeuwen later moet de Wamberg zijn uitgebreid met een herenhuis. Sporen ervan zijn nog zichtbaar in het huidige speelhuis.
Tegen de Wambergse Hoeve aan is rond 1550 een koets- en jachthuis gebouwd. De Limburgse toegangspoort dateert van ongeveer 1900.
Het hoofdgebouw of 'speelhuis' dateert van de jaren rond 1930.
De rechtervleugel deed dienst voor het personeel.
Juist vóór 1900 werd de vroegere portiers- of tuinmanswoning gebouwd. Het aantrekkelijke pand, dat doet denken aan het 'huis van Hans en Grietje', staat bij de noordwestelijke toegang.
Aan de oostzijde van de Loofaert staat een schitterend bewaard gebleven speelhuis: Eikenlust. Het pand heette vroeger 'Nieuwe Wamberg' en komt al voor in geschriften van 1370.
Blote benen taboe!
De bouwstijl van de tuinmanswoning grijpt terug naar tradities uit de 16de en 17de eeuw. De stenen schouw moet mooi versierd zijn met engeltjes, familiewapens en rozetten. De achterwand ervan is betegeld in de kleuren groen en geel. Dit zijn de kleuren van de familie Van Rijckevorsel, van wie de naam al enige eeuwen is verbonden aan het landgoed.
Dorus Abelen was de eerste tuinman die in het huis woonde. In het Brabants Dagblad haalde zijn kleinzoon een aardige herinnering op.
'Mevrouw Maria van Rijckevorsel passeerde op een zomerse dag mijn moeder, die buiten onder de veranda met blote benen aardappelen zat te schillen. Toen mijn vader op het kasteel ontboden werd, kreeg hij daarvoor op zijn lazer. Zo werkte dat.'
De bewoners
De stichting van 's-Hertogenbosch in 1185 was van grote invloed op Berlicum en omgeving. De groeiende stad trok handelaars en ambachtslieden. De stijgende vraag naar voedsel maakte ontginning van de woeste gronden noodzakelijk. Rond 1400 zou het gebied rondom de Wamberg grotendeels zijn ontgonnen.
De eerste bewoners
De eerste eigenaars van de Wamberg zijn niet met zekerheid bekend. Na 1366 kwam het gebied in handen van het kapittel van de Sint Janskerk in 's-Hertogenbosch. Daarna ging het over in handen van diverse families. Terugkerende problemen in de streek waren vijandelijkheden en hoogwaterstanden.
1813-1886: Van Lanschot
Rond 1735 vestigde zich een Van Lanschot vanuit Loon op Zand in 's-Hertogenbosch. Hij begon er een handel in koloniale waren.
Zijn nazaat Frans van Lanschot woonde op Sparrendaal. Kort na 1810 verwierf hij de Wamberg. Hij gebruikte dit buitenverblijf sporadisch.
In deze periode werd de Wamberg in tweeën gesplitst door een dijkweg (ongeveer de huidige Berlicumseweg). Tot die tijd vormde de moeilijk begaanbare Oude Bossche Baan de hoofdverbinding tussen de stad en Berlicum.
1768-1813 en 1888- : Van Rijckevorsel
De familie Van Rijckevorsel komt eigenlijk uit België. Rond 1684 ging een Van Rijckevorsel in 's-Hertogenbosch wonen. De familie telde nogal wat wijnkopers, artsen en politici.
Gedurende twee perioden is de familie in het bezit van de Wamberg. Enkele familieleden voerden rigoureuze verbouwingen door. Ook de aanblik van omliggende akkers en weilanden veranderde aanzienlijk.
Het speelhuis met siertuin en gracht werden uiteindelijk in 1975 verkocht, maar overige delen van het landgoed zijn nog steeds in het bezit van de familie.
Sint Janslaantje
Het Sint Janslaantje gaf vanuit het kasteel uitzicht op de Sint Jan en is al herkenbaar op kaarten uit 1400. Over het Sint Janslaantje werden goederen naar de stad vervoerd. Het is de onverharde laan schuin tegenover de tuinmanswoning, aan de andere zijde van de Berlicumseweg.
De tweede lus voerde door Hei en Wei en de Nulandsche Heide.
Het was weer een prachtige wandeltocht geworden.
Klik HIER voor de betekenis van de buttons die boven aan dit verslag staan.
| |
