Jan Schaffelaar's Veldtocht

Op zaterdag 1 oktober werd vanuit Barneveld de Jan van Schaffelaar Veldtocht georganiseerd. De start was vanuit theater Schaffelaar.

Na de start liepen we naar het centrum van Bar­ne­veld. Daarbij kwamen we langs de Nederlands Her­vorm­de kerk waarvoor het standbeeld van Jan Schaffelaar stond.

Jan van Schaffelaar was een ruiteraanvoerder van Kabeljauwse afkomst. Volgens overlevering kwam hij aan zijn einde doordat hij op 16 juli 1482 van de toren van Barneveld sprong. Dit omdat de toren door de Hoeken belegerd was. Na zijn sprong was hij weliswaar niet meteen dood. Maar hij werd door de Hoeken alsnog gedood.

Even verderop stond boven een winkel een grote haan afgebeeld, één van de vele, die we later nog zouden tegenkomen, vooral aan het einde van de tocht. Bij de Doctor Kuyperlaan stond een standbeeld van twee kinderen, die over een muurtje op een brug keken naar het water. Aan de rand van Barneveld kwamen we door het Oosterbos. Het bos werd betreden door een toegangshek waarop de toepasselijke naam Wandelbos stond.

We verlieten Barneveld definitief over de Bloe­men­daal­laan. De bloemmendaallaan eindigde in een weiland, waarover onze wandeling verder voerde in de richting van een spoorlijn met aan de overzijde van het spoor industrieterrein van de plaats Harselaar. We staken de spoorlijn (Amersfoort-Apeldoorn) over en even later gevolgd door kruising met de A30-snelweg (Barneveld-Ede), de snelweg tussen de A1 en de A12.

Uitgekomen op de Brunesengweg, een zeer landelijke weg, was het goed oppassen voor grote tractoren. Het was inmiddels zo warm geworden, er was een maximum temperatuur van 26 graden voorspeld, dat er een kledinglaag werd uitgetrokken. We pas­seer­den nog een megastal met koeien, die nog wel het daglicht konden zien, maar wel overdekt stonden.

De Brunesengweg eindigde bij de spoorlijn. Na oversteek hiervan volgden we de Donkelaarseweg en staken de Esvelderbeek over. Nu werd het prachtige natuurgebied Klein Bylaer bereikt.

Het Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen heeft Klein Bylaer in 1981 verworven van de familie Van Hoogstraten-De Geer. Het gebied is 84 ha groot en zeer gevarieerd; bos, heide, water, weilanden, akkers en houtwallen wisselen elkaar af. Door de vele overgangen tussen laag en hoog, arm en rijk en nat en droog komen er veel verschillende planten- en diersoorten in het gebied voor.
Waarschijnlijk werd het gebied rond Klein Bylaer vanaf het eind van de middeleeuwen ontgonnen. Bodem en water bepaalden waar boerderijen, akkers en graslanden kwa­men. Wat er nu rond Klein Bylaer te zien is, is een land­schap waarin de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Alle elementen van een historisch boerenbedrijf zijn nog aan­wezig: boerderij, akkers, graslanden, heide, bossen en het oorspronkelijke waterbeheersingsstelsel.
Het weiland in dit gebied is een voormalige vloeiweide. Het vloeiweidesysteem werd vroeger gebruikt om meer gras­op­brengst te krijgen. Met hoge wallen om de weilanden. Door middel van sloten en greppels liet men de graslanden onderlopen. Doordat er wallen omheen lagen, kon het water niet wegstromen. Op deze manier werd het water in de weilanden vastgehouden. Na één of twee dagen werd het water weer van het land gelaten, waarbij minerale deeltjes achterbleven. Ook waren inmiddels schadelijke insecten in de bodem verdronken. Hierdoor groeide het gras beter.

Daarbij volgde de wandeling trajecten van het 10 km lange Paradijs-Klompenpad. Naast gras- en heidepaden kwamen we ook over een lange houten vlonder. In dit natte gedeelte was het oppassen voor muggen. Vanwege het warme weer liepen vele in de korte broek en waren de mouwen opgetrokken voor zover men geen T-shirt aan had. Halverwege het Paradijspad werd nog een asfaltweg betreden, waaraan een oude boerderij uit 1904 lag.

We bereikten nu buurtschap Kallenbroek waarin ook de soeppost was gelegen.

De naam van de plaats Kallenbroek is afgeleid van het feit dat de waterstroom, de Esvelderbeek, bij de plaats kouder was dan bij andere plaatsen. Een letterlijke vertaling van Kallenbroek zou zijn kouderwater of kouderbroek.

De soeppost was gelegen bij Zorgboerderij 't Paradijs. Er liepen hier talrijke kinderen rond. Eén van hen vroeg aan wandelaars of ze nog wat wilden drinken. Op deze manier kreeg ik nog een bekertje limonade. Toen we de soeppost verlieten wensten één van de kinderen van een jaar of 10 ons nog een fijne dag toe.

Op zorgboerderij 't Paradijs is opvang voor kinderen, jongeren en ouderen waarbij zorg en werk op de boerderij samen komt. Niet wat hen beperkt, maar wat hun mogelijkheden zijn, krijgt hier de aandacht.

We vervolgden ons pad. De zon zorgde voor mooie kleurschakeringen en het lukte ons dan ook niet om dit niet fotografisch vast te leggen. Dat had natuurlijk invloed op het wandeltempo. Bij een weiland lagen balen hooi verpakt in groenkleurig plastic. Dat hadden we nog niet eerder gezien. Meestal wordt dit in wit plastic verpakt.

Langs sommige weilanden waren bomen al voorzien met een herfstkleur en dat leverde ook fraaie plaatjes op.

We zetten koers naar het plaatsje Terschuur, een milenniumgemeente. Buiten het centrum stond een stalletje met zonnebloemen. Deze waren te koop voor 25 cent per stuk. Iets verderop stond een groot veld met zonnenbloemen. We verlieten Terschuur langs Huize Westerveld. In een weiland voor een boerderij stond een grote opgeblazen Abraham. Het ging hier echter niet om een man die 50 jaar was geworden, maar pas 40 jaar. Daarop werd koers gezet naar het Oude Ambachten en Speelgoedmuseum. Hier was de grote rust.

In 1995 heeft kaasboer Kees Bakker zijn wrongelsnijmes definitief opgeborgen. Toen zijn kaasboerderij in de Barneveldse buurtschap Wencop moest wijken voor een industriegebied, gaf hij de brui aan het boerenbedrijf om verder al zijn tijd te wijden aan zijn hobby: het verzamelen van oude gereedschappen, werktuigen en huishoudelijke artikelen met een nostalgisch tintje. Deze verzameling, ondertussen sterk uitgebreid, vindt u heden ten dage in Terschuur in de gebouwen van een voormalige kuikenboerderij, die geheel zijn aangepast om als museum dienst te doen. In het museum is ook een verzameling van oud en antiek speelgoed ondergebracht. Het Oude Ambachten & Speelgoed Museum werd in februari 1996 officieel geopend. In 1999 vond een grote uitbreiding plaats, waardoor nu circa 100 ambachten een plaats in het museum hebben gevonden. In april 2006 zijn nog 50 ambachten toegevoegd, waardoor er nu totaal 150 zijn. Het Speelgoedmuseum heeft o.a rijdende treinen en een mooie verzameling poppenhuizen. En in augustus 2004 is het museum uitgebreid met één van de in ons land grootste verzameling Teddy-beren. Voor jong en oud is er tevens een gezellige speelhoek.

Na de grote rust kwamen langs een boerderij waar op een muur een bordje bevestigd was met de tekst:"WAAKT U MET ONS MEE? Onze koeien kunnen ziek worden van hondenpoep". Verderop voerde de route over een grindweg waarlangs een oude fiets stond. Het was een hele antieke fiets, die naar onze mening in een museum thuishoorde.

Na een schaapskooi bij een boerderij kwamen we langs een boom met drie bordjes met de teksten: "eigen weg", "betreden op eigen risico" en "pas op, waakhond". Dat was nou niet erg uitnodigend. Daar­na kwamen we langs een waarschuwingsbord voor overstekenden Jip en Janneke kinderen. Na de volgende boerderij bleek dat we op de Stortkamper en Plassersteeg liepen.

We kwamen langs maïsvelden. We waren deze dag al meerdere keren langs maïsvelden gekomen. Over een kort, maar heuvelachtig parkoers, stonden, al of niet verdord, varens langs ons pad. Op een kruising op de Woudweg stonden verwijzingen naar Driedorp, Nijkerk, Voorthuizen, Zwartebroek, Amersfoort en Garderen. Daarop betraden we landgoed Appel. Een bordje gaf aan dat het om een kwetsbaar natuurgebied ging en dat het om "natuurparels, netwerk van particuliere natuurbeheerders" ging.

De parkoersbeschrijving gaf aan dat we bij het 1e onduidelijke pad RA moesten afslaan. Maar bij de eerste twee onduidelijke paden stond geen WS78-verwijspijl. Sporen op de grond wezen ook uit die op beide paden geen ruim 300 wandelaars waren gepasseerd. Verderop bij een breed pad stond een pijl naar rechts met de tekst: "wijziging".

We kwamen op landgoed Appel langs meerdere fraaie vennetjes. Langs de Overhorsterweg had de familie van Beek een alleraardigst naambordje aan de weg staan met de afbeelding van twee Sebrights.

De Sebright is een, van oorsprong, Engels dwerghoen ras. Ze is genoemd naar de schepper, Sir John Sebright. De Sebright, en nog enkele andere rassen, zijn speciaal gefokt voor hun bijzondere sierwaarde. Dit in tegenstelling met de meeste rassen, die zijn ontstaan uit oude productie rassen, die vanuit de landbouw zijn ontstaan. Veel rassen zijn daarna verkleind tot dwerghoen.
Er is van te voren bepaald aan welke uiterlijke eigenschappen het ras moest voldoen. Het is een ras dat is ontstaan vanuit de adel. Men zou het dus een adellijk ras kunnen noemen. Ook kan men het de HAUTE COUTURE onder de kippen noemen. Sebrights zijn ongeveer 200 jaar geleden ontstaan.
De fokker is Sir John Saunders SEBRIGHT. Een Engelse landheer, die stamde uit een oud Engels adellijk geslacht. Hij was ook een bekend fokker van paarden, runderen en ander kleinvee.
Omstreeks 1800 begon hij met het scheppen van een nieuw en bijzonder dwerghoen. Door goed rond te kijken vond hij in de loop van een aantal jaren verschillende dwerghoenders met bijzondere eigenschappen die hij wilde verenigen in een nieuw ras.

Nu naderden we Voorthuizen alwaar de koffiepost gelegen was in de garage van de uitzetter van deze tocht. Wij hadden hier de routebeschrijving ver­moe­de­lijk verkeerd geinterpreteerd, waarbij we ook nog eens een pijl misten.

We vroegen een jongen van een jaar of tien, die net kwam aanfietsen, of hij de Molenmakerslaan wist. Want daar was de koffiepost. Oh, jullie zijn zeker van de wandelvierdaagse. Als je deze straat uit­loopt, kom je er vanzelf, terwijl hij met zijn hand de richting aanwees. Nadat wij de straat waren ingelopen maakte deze een haakse bocht naar rechts. We gingen nu twijfelen. moesten we de weg met een haakse bocht volgen of had de jongen de richting aangegeven waarheen we moesten lopen.

Een tweede persoon, aan wie we de weg vroegen, kenden de weg niet. Een derde persoon, wees ons de weg hoe we verder moesten lopen, maar het was niet duidelijk of dit voor of na de koffiepost was.

Een vierde persoon aan wie we de weg naar de Molenmakerslaan vroegen zei, dat we daar net vandaan kwamen. Ongemerkt waren we dus op deze weg terechts gekomen. Maar dat was nabij huisnummer 21 en de verzorgingspost was op nummer 97. We zaten nu wel op de officiele route bij punt 105 en de koffiepost was op punt 101. Omdat we tussen punt 101 en 105 op de routebeschrijving geen straatnaamvermelding aantroffen, besloten we de route verder te lopen. Daardoor misten we onder andere de speculaaspop, die we bij de koffiepost hoopten te kunnen kopen.

Iets verderop op de route was een eetcafé. Hier gingen we nu naar toe om onze dorst te lessen. Toen we daarna weer de route op liepen kwamen drie wandelaars aangelopen. Eén van hen zei tegen ons, dat men ons op de koffiepost gemist hadden.

Nog steeds in Voorthuizen za­gen we in de Beatrixlaan een oude auto staan uit 1958 van het merk Borgward. Toen we Voorthuizen verlieten za­gen we in een weiland enige Schotse Hooglanders grazen. Die dieren kom je steeds vaker tegen.

Nu zetten we koers naar recreatieterrein Zeu­me­ren.

Recreatiegebied Zeumeren heeft een omvang van circa 90 hectare. Hiervan is 32 hectare water. Zeumeren ligt in Voorthuizen, gemeente Barneveld, direct aan de A1. Door de gunstige ligging in het midden van het land die snel en makkelijk te bereiken is, trekt Zeumeren jaarlijks 400.000 dagrecreanten. De geschiedenis van recreatiegebied Zeumeren begint bij de aanleg van wegen. In 1968 werd begonnen met zandwinning voor de aanleg van de A1. In 1978 werd besloten om het gebied beperkt open te stellen voor vissers. Hoewel er nog geen definitieve toiletvoorzieningen waren werd het gebied in 1989 feestelijk geopend. De twee stranden, een surfoever, ligweiden, parkeerterreinen, fietspaden en interne ontsluitingsweg waren al wel gerealiseerd. Een jaar later kwam er uiteindelijk ook een toiletgebouw. Inspelend op het gedrag en vragen van recreanten werd in 1993 een derde strand gerealiseerd aan de noordzijde.

Met een temperatuur van 26 graden was het hier, voor oktober, ontzettend druk. De meeste bad­gas­ten op het naastliggende strand lagen bij de parkeerplaats. Dan hoefden ze niet zover te lopen. Het parkoers moest zelfs eenmaal aangepast worden vanwege de blokkering van een (gras)pad door badgasten.

We bekeken de Zeumerse plas van bijna alle zijden. Op de splitsing met de Zeumerse weg, langs de A1-snelweg, zagen we een piraat op de uitkijk staan in een hoge mast. Vermoedelijk keek hij naar de talrijke badgasten.

We kruisten de A1-snelweg. Over de Baron van Nagellstraat liepen we door industriegebied van Harselaar. Een thermometer gaf 33 graden aan. Dat klopte natuurlijk niet, maar het was toch zeker 25 graden.

Na kruising met een spoorlijn ging de straatnaam over in Stationsweg. Bij landgoed Schaffelaar sloegen we af en spoedig werd de fruitpost bereikt. Hier troffen we onder andere de voorzitter van WS78. Nadat hij ons verhaal over het missen van de koffiepost had aangehoord, was zijn reactie: "Je zal wel teveel hebben lopen kleppen".

Net voorbij de fruitpost was een splitsing bij een boerderij waar een fraaie "Pipo de Clown" wagen stond. Toen wij daar naar toe liepen, kwamen wandelaars achter ons aangelopen in de ver­on­der­stel­ling dat zij ook die kant op moesten lopen. Als fotograaf ga je natuurlijk af en toe even van de route af om de mooiste plaatjes te kunnen schieten.

Door het Schaffelaarsebos werd Barneveld weer bereikt. Dat was bij kasteel Schaffelaar met bijbehorende Orangerie. Bij de finish, waar we om 17:40 uur arriveerden, gaf onze GPS precies 41 km aan. We waren verbaasd dat we geen IVV-stempel konden krijgen. Dat hadden we bij WS78 nog niet eerder meegemaakt.

Het was een hele aardige tocht geworden waar maar 327 wandelaars op af waren gekomen.

Bij de start werd ik nog door verschillende wandelaars aangesproken waarom ik de laatste maand geen verslagen op mijn website had geplaatst en daarom dachten dat ik helemaal niet gelopen had. Er was zelfs iemand die dacht dat er wat mij gebeurd was. Welnu, in september heb ik ongeveer 400 km gelopen en door tijdgebrek is daar nog niets van op mijn website geplaatst.

Henri Floor