2e parken- en landgoederentocht

Op zaterdag 26 februari 2011 organiseerde WS78 een wandeltocht vanuit Arnhem. De start was vanuit het Multi Functioneel Centrum Presikhaaf. We trof­fen twee wandelaarsters die ruim 6 weken op va­kan­tie in Nieuw Zeeland waren geweest en een paar dagen voor de aardbeving in Nieuw-Zeeland vanuit Christchurch waren teruggevlogen.

Bij de start motregende het licht. We verlieten de start in de richting van station Arnhem-Presikhaaf. Van het treinstation kwamen wandelaars ons te­ge­moet gelopen, die zich nog moesten inschrijven. Zij waren met de trein uit Utrecht gekomen. Zij hadden een vertraging van een kwartier opgelopen bij aankomst in station Arnhem. Daardoor hadden ze een aansluitende trein gemist, waardoor hun totale vertraging een half uur bedroeg.

We liepen door Park Presikhaaf. Dit was het eerste park waar we doorheen liepen en meteen werd de naam van deze wandeltocht eer aangedaan. We kwamen spoedig bij de oorspronkelijk geplande startlocatie, te weten de HAN (Hogeschool Arnhem en Nijmegen). Op een parkeerplaats zagen we nog een hoopje opgeschoven sneeuw liggen. Twee vorige edities van WS78 tochten vanuit Arnhem waren vanuit de HAN gestart. Nu vroegen ze aan startgeld het zesvoudige van de voorgaande keren.

We staken de spoorlijn Arnhem-Zutphen over en kwamen even later langs Huize Bronbeek.

Op 19 februari 1863 opende het Koloniaal Militair In­va­li­den­huis haar deuren. Het was een voor die tijd zeer mo­dern gebouw, waarin de nieuwste bouwtechnische ont­wik­ke­lingen waren verwerkt. Het tehuis bood onderdak aan oud-militairen van het leger in Nederlands-Indië die vanwege een handicap of vanwege hun hoge leeftijd geen actieve dienst meer konden vervullen.
Het landgoed ontstond aan het begin van de negentiende eeuw. Het deed eerst dienst als buitenverblijf voor ver­schil­len­de eigenaren. Koning Willem III, de particuliere eigenaar, schonk het landgoed in 1859 aan de staat onder voorwaarde dat er een tehuis voor invalide militairen zou worden gebouwd.
Direct na de opening van Bronbeek als tehuis worden door particulieren, ministeries en leden van het koninklijk huis voorwerpen uit Nederlands-Indië geschonken om het gebouw aan te kleden. De voorwerpen worden in trofeeën gerangschikt om zodoende de grote daden van het Oost-Indische leger tentoon te spreiden.

We liepen onder A12-snelweg door. Ons pad steeg nu en we liepen nu door een fraaie nieuwbouwwijk van de gemeente Rozendaal bij Velp. Na een opengekapt bosgebiedje kwamen we, voor de eerste maal, op de Schelmseweg uit. We kruisten de A12 opnieuw, maar nu liepen we over de snelweg heen. Verder liepen we over de Beukenlaan langs de noordkant van Arnhem met vrij uitzicht (tussen de regendruppels door). Omstanders hoorden we zeggen, dat ze hier de vorige week ook waren geweest met de Kennedymars van Winterswijk naar Arnhem.

We kwamen weer op de Schelmseweg uit en kruisten de Apeldoornseweg, de voormalige N50 in de pe­ri­o­de dat de A50 nog niet bestond. We liepen hier langs de achterkant van crematorium Moscowa. We kwamen vervolgens langs het Openluchtmuseum. Zo kregen we zicht op de Spinnenkopmolen uit Gor­re­dijk en boerderij Midlum, beiden uit de provincie Friesland. We liepen deze dag veel over boswegen waarlangs hopen stapels hout lagen van omgezaagde bomen.

Het Nederlands Openluchtmuseum:
een museum voor het leven
In 1912 richtten een aantal 'bezorgde' particulieren in Arn­hem een openluchtmuseum op. Ze zagen dat door de toe­ne­men­de industrialisatie en verstedelijking een grote rijkdom aan Nederlandse tradities en regionale verscheidenheid verloren dreigde te gaan. De stichters pachtten het landgoed De Waterberg van de gemeente Arnhem. Een zestal gebouwen werd naar het terrein overgebracht en zo opende het Nederlands Openluchtmuseum op 13 juli 1918 zijn poorten. In 1941 werd het Openluchtmuseum 'Rijksmuseum voor Volkskunde', waarna enkele moeilijke oorlogsjaren zouden volgen.
Sinds 1 januari 1991 is de stichting 'Het Nederlands Openluchtmuseum' verantwoordelijk voor het voortbestaan. De gebouwen en voor­wer­pen bleven echter eigendom van het Rijk. Voor het beheer en onderhoud ontvangt de stichting jaarlijks een bijdrage van het Rijk: het museum is zelf verantwoordelijk voor de exploitatie. Het Nederlands Openluchtmuseum is een nationaal museum over de cultuur van het dagelijks leven van gewone mensen.

Over landgoed Schaarsbergen werd een tuincentrum in Schaarsbergen bereikt. Hier was de soeppost. Op een krijtbord stond het deelnemersaantal van 378 vermeld. Toen ik dit aantal hardop uitsprak, werd ik gecorrigeerd met de mededeling dat er twee nakomers waren, waardoor het definitieve aantal op 380 uitkwam Op de Maasdijkse heide stond een monument ter nagedachtenis aan Nederlands eerste luchtvaart slachtoffer te weten Clement van Maasdijk.

Op 30 juli 1910 vloog, Clément van Maasdijk een vol­waar­di­ge vlucht boven Heerenveen! (Hij was niet de eerste aviateur, die het Nederlandse luchtruim bestormde, dat was ene Hilgers). Na dit enorme succes werd hij voor meer demonstraties gevraagd onder andere in Arnhem. De vliegweek in Arnhem (zijn verloofde Jeanne Ladenius was Arnhemse) stond gepland van 28 tot en met 31 augustus 1910. De avond daar aan voorafgaand de 27ste, besloot Clément van Maasdijk een korte demonstratievlucht te geven in aanwezigheid van zijn verloofde, het vliegcomité Arnhem en enkele toevallige passanten.

We kwamen over de heide Kleine Kweek met het ge­lijk­na­mi­ge huis. Daarna doorkruisten we bosgebied Westelijk van Schaarsbergen. Na de Westerheide werd camping en manege De Maesberg bereikt, dat in het Maasbergsebos lag. Voordat de A50 werd gekruist kwamen we langs een witgekleurde akker. Het was te warm voor sneeuw, zodat we er vanuit ging dat hier witte kalk was uitgestrooid. Maar waarom dat was gedaan werd niet duidelijk.

We kwamen op camping Droomparken.nl uit. Op een splitsing stond een onduidelijke pijl naar links, want op dat punt liepen 2 paden naar links. Een wandelaar voor ons had het verkeerde pad genomen. Wij haalden onze routebeschrijving te voorschijn. Toen wij het juiste pad hadden gevonden volgens de routebeschrijving was de verkeerd gelopen man te ver weg om hem terug te roepen. Later spraken wij hem nog en vertelde hij dat meerdere wandelaars verkeerd waren gelopen. De grote rust was in restaurant het Boshuis. Toen we de deur van het restaurant opende kwam de hitte ons tegemoet. Ook wandelaars die naar buiten liepen zeiden dat het binnen heel warm was. Daarop besloten wij deze rust over te slaan.

Ik was deze dag warm gekleed. Eigenlijk veel te warm. Daardoor liep ik deze dag niet zo lekker. Ik had, helemaal tegen mijn gewoonte in, vrijwel geen zin om foto’s te maken. Daarom is de bijgaande fotoreportage ook super kort, voor mijn doen. We verlieten de “droomcamping”. De camping lag dicht bij een snelweg. Het lijkt mij dat je ’s nachts uit je droom gehaald wordt door het geluid van die snelweg.

Na deze camping kwamen we langs Huize Ryzenburg uit 1860. Even verderop zagen we de par­koers­ar­chi­tect van de WS78 tocht vanuit Zwijndrecht uit Pannenkoekrestaurant Den Strooper komen. We hoor­den van zijn medewandelaars dat ze een lekkere pannenkoek met stroop hadden gegeten, maar dat de pannenkoek toch zwaarder op hun maag lag als ze tevoren hadden ingeschat.

Verderop stond een bankje, waarvoor een grasveldje lag, waar talrijke mollen even boven de aarde hadden gekeken. Op dit bankje hield ik mijn grote rust. Zoals geschreven was ik warm aangekleed en had het hierdoor niet koud. Na afloop zag ik, dat er een wandelaar was, die van dit bankje met molshopen een foto had gemaakt. Twee andere wandelaars hebben, met mij op die bank, ook een foto gemaakt. Ze hebben toegezegd om de foto naar mij op te sturen. Zodra ik ze heb ontvangen zal ik deze in de fotoreportage opnemen. Verder liepen we over de Kemperheide en kwamen langs vliegveld Deelen. Daarna volgde nog een heideveld met jeneverbessen. Na de Koningsheide dwaalden we door bosgebied Noordoostelijk van Schaarsbergen. Nu kwam een minder interessant stuk dat toch genomen moest worden, namelijk verkeersplein Waterberg en kruising met de A50 en A12. De route verliep hier wel over een vrijliggend fietspad.

Nu kwamen we langs een monument ter nagedachtenis aan de mei-staking 1943.

De aanleiding van de april/mei staking, was de op 29 april 1943 gepubliceerde afkondiging van generaal Friedrich Christiansen, de militaire bevelhebber in Nederland, die inhield dat alle 300.000 aanvankelijk vrijgelaten Nederlandse krijgsgevangenen werden opgeroepen om opnieuw in krijgsgevangenschap te worden weggevoerd. De oproep van Christiansen sloeg in als een bom. In Twente, het eerst in Hengelo, bij de machinefabriek van Stork, braken onmiddellijk proteststakingen en demonstraties uit. Het Twentse voorbeeld vond navolging in Nederland. In Wageningen was het onrustig druk op 30 april. Mensen stonden in rijen te wachten voor de levensmiddelenwinkels. Geleidelijk werden de winkels gesloten. De personeelsleden van het Scheepsbouwkundig Proefstation staakten. Het personeel van Zomer en Keuning legde het werk neer. Op het Stadhuis en bij de PGEM werd niet gewerkt.
In Ede staakten de werknemers van de ENKA. In de gemeente Renkum werd gestaakt bij de Heveafabrieken, Schut papierfabriek, Raanhuis, Peelen en Hofwegen wasserijen. De burgemeester van Wageningen werd door de burgemeester van Ede in kennis gesteld dat hij moest verschijnen, op vrijdag 30 april 1943 om 15.30 uur bij de commandant van de Waffen-SS, in de Barbara Stichting, Stationsweg te Ede, voor een bespreking.
De burgemeester was uitstedig, de loco-burgemeester en de gemeentesecretaris namen de honneurs waar. Diezelfde middag maakte de (loco) burgemeester op last van de Duitse bezetter bekend, dat staken van arbeid ten strengste verboden was. Zij die hun arbeid hadden neer­ge­legd dienden deze onmiddellijk in ieder geval voor zaterdagmorgen 10.00 uur te hervatten. Een ieder die dat naliet, werd in opdracht van de Rijkscommissaris als saboteur aangemerkt en zou terstond in hechtenis worden genomen, terwijl zo nodig op hem het standrecht (snelle berechting in oorlogstijd) zou worden toegepast.
Zaterdag 1 mei werden de bedrijven gedwongen voor 12.30 uur een lijst met stakers in te leveren De Höhere SS- und Polizeiführer in het bezette Nederland, Rauter kondigde op 1 mei 1943 het standrecht af. Op 2 mei 1943 beval de directeur generaal van politie te Arnhem geen waarschuwingsschoten meer te lossen maar bij samenscholingen en demonstraties onmiddellijk raak te schieten zonder aanzien des persoon. Het uitgaansverbod werd beperkt van 20.00 uur tot 4.00 uur. Op 3 mei 1943 werd op zeven werknemers van de N.V.Verenigde Nederlandsche Rubberfabrieken Hevea te Heveadorp het standrecht toegepast. In Wageningen werd het standrecht niet uitgevoerd. Wel werden er van vanaf 1 mei 1943 tientallen mensen opgepakt en overgebracht naar de SD te Arnhem. Velen belandden uiteindelijk in kamp Vught. In het hele land werden 80 standrechtelijke executies uitgevoerd en 900 mensen gearresteerd en naar kamp Vught overgebracht.

Opnieuw kwamen we langs het Openlucht museum. De koffiepost was nabij het crematorium Moscowa gesitueerd en was gelegen in Arnhems Hippisch Centrum De Waterberg. Vlak voor de koffiepost was het wat harder gaan regenen. Na de koffie wachtten we nog even om te kijken of de regen zou ophouden. Dat was helaas niet zo. Daarna liepen we op korte afstand langs Safaripark Burgers Zoo.

Via de Schelmseweg werd Park Zypendaal betreden. We liepen hier eerst langs Huize Zypendaal. Ook hier doorheen voerde een traject van de eerder ge­noem­de Kennedymars van Winterswijk naar Arnhem.

Park Zypendaal ontleent zijn naam aan het water dat aan de voet van de Beekberg naar boven 'siepelt'. Hier vindt de St. Jansbeek zijn oorsprong. De Arnhemse gemeentesecretaris Mr Hendrik Brantsen, kocht in 1743 het uit 1650 daterende kasteel. Rondom het kasteel lag een tuin die kenmerken droeg van de renaissance en de barok. Brantsen liet het ombouwen tot een fraai buiten met koetshuizen en oranjerie. Aan het begin van de 19e eeuw werd het park in Engelse landschapsstijl aangelegd door tuinarchitecten J.P.Posth en J.D.Zocher. Uit die tijd (1810) dateert het lanenstelsel, dat een zekere symmetrie vertoont. Later, in de periode 1863-1864, is de aanleg gewijzigd door de minstens zo bekende landschapsarchitect C.A.E. Petzold. Het landgoed was zeer lange tijd in bezit van de familie Brantsen, die goede banden onderhield met het Koninklijk Huis

We hoorden passerende wandelaars praten over de Mergelandroute en nog een andere wandeltocht. Navraag leerde ons dat de 80 km lange Kennedymars van de RWV en de 135 km lange Mergelandroute in hetzelfde weekend vallen. De Kennedymars begint op vrijdagavond om 23:00 uur en de Mergellandroute begint op zaterdagochtend om 11:00 uur. Alleen als je de Kennedymars in 10 uur kan afraffelen en over een helikopter beschikt om je te verplaatsen kan je met beide tochten meedoen. Vanuit Emmeloord wordt op vrijdag ook een Kennedymars georganiseerd en die begint om 22:00 uur. Dan heb je nog een uur extra tijd.

Verder liepen we door Park Zypendaal en na het Rei­gers­eilandje kwamen we langs Brasserie De Boerderij met uitzicht. Op het water was een drij­vend terras, maar daar werd nu geen gebruik van gemaakt. Na het wijkje Hazegrietje, waar slechts 120 mensen wonen, kwamen we door Park Sonsbeek en park Klarenbeek. In park Klarenbeek zagen we nog de Stenen tafel. Verder kwamen we nog door Monnikenhuizen en Hoogte 80. Van Hoogte 80 kan je bij mooi weer tot in Duitsland kijken. Dat mooie weer hadden we nu dus niet.

Vanaf Hoogte 80 kan je bij mooi weer een prachtig uitzicht hebben. Je kan het oostelijke gedeelte van Arnhem zien, de IJssel en de Liemers. Verderweg ook zicht op het Montferland, het Reichswald in Duitsland en de steden Nijmegen en Kleef. Hoogte 80 is niet het hoogste punt van Arnhem. Er zijn plaatsen in Arnhem die 90 meter boven N.A.P. liggen, maar Hoogte 80 heeft een fraai panorama, dat de andere hogere punten niet hebben.

Na park Angerenstein kwamen we door Park Regina Pacis. De rand van dit park werd ontsierd door nieuwbouw. Via winkelcentrum Presikhaaf werd, net voor sluitingstijd, de finish bereikt. nadat we een tijdje bij de finish hadden gezeten werd door de beheerder(s) van de startlocatie ons nog een zakje chips aangeboden. Het was best een aardige tocht geworden. Het IVV nummer was 16837. We danken de organisatie hartelijk voor deze tocht.

Henri Floor