Montferland tocht met WS78 vanuit Wehl

Op zaterdag 17 oktober 2009 organiseerde WS78 de Montferlandtocht vanuit Wehl. De start was vanuit sporthal Koninging Beatrixcentrum. Er werd om kwart voor negen gestart. Wij startten om 9 uur. Al na een paar straten zagen we een bekende wandelaar, met oranje pet, verkeerd lopen. Hij had moeite met de nieuwe bepijling. Op zijn eigen website gaf hij dit al eerder aan. Aan de rand van het dorp kwamen we langs een zogenaamd Hagelkruis (Hagelkruisen worden geacht de oogst op het veld tegen de weersinvloeden te beschermen).

Al eeuwenlang nog voor er een parochie Kilder bestond staat het hagelkruis al op de vijfsprong, waar de wegen Zeddam-Beek en Beek-Doetinchem elkaar kruisen: het "Hagelkruis" in de wei van Rasing. Het werd in de 14e eeuw opgericht op een kale heidevlakte op een kruispunt van twee stoffige landwegen.
Het hagelkruis werd een symbool van bescherming tegen dreiging van allerlei soort. De haan is het symbool van bescherming tegen natuurkrachten en van de vruchtbaarheid. Het hagelkruis werd tot middelpunt van het sociale leven. In de Liemers (Beek, Kilder, Vethuizen, Wehl, Stokkum) waren hagelkruisen op een paal, als een soort
In Kilder zijn heel lang broden verdeeld bij het hagelkruis. Onder pastoor Welling werd dat gecombineerd met een processie op eerste pinksterdag na het middaglof voor de vruchten der aarde. In de jaren veertig werd het brooduitdelen vervangen door een collecte voor de armen. In 1966 is het kruis op de monumentenlijst geplaatst.

We liepen over de Stillewaldweg en langs de ingang van de natuurcamping De Dassenboom. Daarna staken we de A18- snelweg over en vervolgden ons pad door buurtschap Loerbeek. Na het oversteken van de druk bereden Doetinchemseweg doken we het Bergherbos in.

Van veraf strekt het Bergherbos zich al uit aan de horizon: dit gevarieerde, heuvelige bos ligt op een stuwwal tussen Doetinchem, Didam en de Duitse grens.
Rond dit uitgestrekte bosgebied vindt u akkers, weilanden en kleine kerkdorpen. Heuveltoppen bieden een prachtig uitzicht op het glooiende landschap. De Hettenheuvel is met 93 meter het hoogste punt. Er broeden zo’n 70 soorten vogels, waaronder de buizerd, boomvalk en havik. Ook ree en das voelen zich prima thuis. Bijzondere planten die u hier aantreft, zijn bosviooltje, bosanemoon, adelaarsvaren, dotterbloem en moerasviooltje.

Bij een boerderij stond de schuurdeur van een grote koeienstal open. Voor ons was dat de kans om daar een foto van te maken. We kregen al de eerste vergezichten te zien. Naast een andere boerderij stond een groot rietgedekte carport. Zo'n luxe carport hadden we nog niet eerder gezien. Op een oude houten kar staan kalebassen en eieren te koop.

We verlieten de Stillewaldweg over de Keulseweg. Zowel aan het begin als het einde van deze weg stonden verwijzingen naar pompoenen, maar we hebben ze niet aangetroffen. We bereikten het Bergherbos, waar doorheen deze dag een groot deel van de wandeling voerde.

Het eerste -en na later bleek enige- buitje viel op ons. Voor ons liep een wandelaar uit Ede. Toen hij zijn regenjas te voorschijn haalde, verloor hij ongemerkt zijn routebeschrijving, die mooi in plastic verpakt was. Net toen we de routebeschrijving hadden opgeraapt, zei een achteropkomende wandelaar, dat we de routebeschrijving aan hem konden geven en dat hij de routebeschrijving aan de Edenaar zou geven.

Bij de beklimming van de Hettenheuvel kwamen we eerst langs een met mos begroeide omgevallen boom. Even later passeerden we een grote zwerfkei. Op de top van de Hettenheuvel hadden we geen uitzicht omdat er nog teveel blad aan de bomen zat. Omdat we op dat moment tegen de zon inliepen konden we nu af en toe wel mooie tegenlichtopnamen maken. Aan de rand van het bos stond een bankje vanwaar je een mooi uitzicht had. Voor ons was het echter nog te vroeg voor een eerste rust.

Bij de eerste bebouwing van Zeddam stond een uitspanning die "bewaakt" werd door een indiaan. Hij zag ons gelukkig niet waardoor we rustig konden doorlopen. In het centrum kregen we uitzicht op een groot gebouw, het voormalige CAVV gebouw (Coöperatief Aan en Verkoop Vereniging)

Er was wat te doen in Zeddam. Net voor de begraafplaats liepen talrijke mensen naar een bijeenkomst. Ook was het flink druk met parkerende auto's. In het midden van de begraafplaats stond achteraan een groot kruis met een Jezus-figuur. Op een splitsing zagen we de eerste van de twee molens, die in Zeddam staan, namelijk de witte molen, genaamd De Volharding uit 1891.

De soeppost was gelegen in een huis naast een Chinees restaurant. Het was tevens het huis van de parkoersarchitect en tevens WS78 bestuurslid. Na de tomatensoep en een drietal meegebrachte en besmeerde boterhammen genuttigd te hebben, vervolgden we ons pad.

Bij een rotonde stond restaurant Het Tolhuis. We doken het Bergherbos weer in en genoten weer van de fraaie natuur. Zowel de zon als herfstkleuren zorgden voor fraaie kleurschakeringen. Talrijke paddestoelen in verschillende grootte en kleuren waren te bewonderen.

Even voordat de grens met Duitsland werd bereikt, besloten we even langs de kant van het pad te zitten. De zon scheen nu volop en uit de wind was het aangenaam toeven. Een wandelaar hield even voor ons in. Voor het eerst sinds januari liep hij weer een tocht, nadat hij in februari onder het mes was geweest. Hij wist te melden, dat we nu in Duitsland liepen. Hij had zijn mobieltje horen piepen, ten teken dat zijn mobieltje nu op een Duits netwerk zat. Wij wisten te melden dat we niet en Duitsland liepen. In de voorinformatie van WS78 was hier namelijk melding van gemaakt. Letterlijk stond er: "De stilte wordt voortdurend verstoord door het gepiep van onze mobiele telefoons die massaal overschakelen naar de Duitse providers."

Nu stond de 85 meter hoge Hulzenberg op het programma. Toen we het bos verlieten, was er een parkoerswijziging. Kennelijk was er toch geen vergunning van de camping, waar overheen de route oorspronkelijk was uitgezet, verleend. Aan het einde van de parkoerswijziging kwamen we bij een Mariakapelletje.

Het Mariakapelletje te Stokkum is ter gelegenheid van het vijftigjarig priesterjubileum van pastoor Nollen in 1998 gebouwd.
Het kapelletje werd ingewijd op 19 juni 1999 door Mgr A. Simonis, Aartsbisschop van Utrecht.

Het bleek, dat we hier over een traject van de Kulturroute an Lippe und IJssel, een fietsroute, liepen. Over de Eltenseweg in Stokkum werd café restarant Het Klaphek bereikt.

Voor het restaurant stond een rood/witte paddestoel met verwijzingen naar plaatsen met de naam Stokkum of plaatsnamen die daar veel op leken. Dat waren achtereenvolgens:
Stockem (Clervaux, Lux.) 206
Stockem (Nebraska, VS) 10.600
Stockheim (Borna, D.) 335
Stockheim (Düren, D) 129
Stockheim (Heilbronn, D.) 378
Stockheim (Mellrichstadt, D.) 330
Stockheim (Mindelheim, D.) 537
Stöckheim (Klötze, D.) 339
Stöckheim (Einbeck, D.) 255
Stockum (Arnsberg,D.) 132
Stockum (Kempen-Krefeld, D.) 68
Stockum, Lüdinghausen, D.) 102
Stockum (Soest, D.) 139
Stockum (Willecke, D.) 180
Stokeham (Nottingham, Eng.) 522
Stokhem (Wijlre, L.) 110
Stokkem (Dilsen, B.) 100
Stokkum (Markelo, Ov.) 45

Toen we bij restaurant Het Klaphek aankwamen, liep net onze Coos weg. We besloten een eind met haar mee te lopen. Lang lukte dat echter niet, want spoedig daarna moest weer een foto gemaakt worden.

Voordat we langs een wijngaard kwamen, kregen we opnieuw uitzicht op een molen. Ditmaal was dat Düffels Möll, een ronde stenen molen te Stokkum. Via parkbos De Plantage werd Kasteel Huis Bergh bereikt.

Rond Huis Bergh ligt een wal en daarachter het parkbos De Plantage dat in de achttiende eeuw is aangelegd. De wal was onderdeel van de verdedigingswerken. In 1379 verleende Willem van den Bergh stadsrechten aan ‘s-Heerenberg. Vermoedelijk is de stad daarna voorzien van verdedigingswerken, waarvan de wal deel uitmaakte. Oorspronkelijk heeft de stadswal een binnen- en een buitengracht gehad.
In het historische parkbos De Plantage is het heerlijk wandelen. Het park heeft twee hoofdlanen die elkaar kruisen. De ene ziet uit op stiftskerk van Hoog-Elten en de ander op de Martinikerk van Emmerich. Dat is heel bewust zo aangelegd. De oudste eiken in De Plantage dateren uit1785. Verder staan er in het Parkbos oude Douglas-sparren, Japanse Lariksen en veel rododendrons. Er komen ook zeldzame planten voor als de bosanemoon, de gevlekte aronskelk, bosklaverzuring en dalkruid. Bijzondere paddenstoelen zijn de paarse violetsatijnzwam, de zwavelzwam en de eikhaas.
Het terrein tussen het kasteel en de Plantage werd vroeger de Vynckenborch genoemd. In 1560 liet graaf Willem een kaatsbaan aanleggen in dit gebied. Deze was gevestigd in een langgerekt gebouw omdat de kasteelbewoners graag binnen kaatsten. De kaatsbaan was bereikbaar via de tochtbrug, die er ook nu nog ligt. Het huis De Kaatsbaan is in 1943 geheel gerestaureerd en is nu opgedeeld in een aantal woningen. In andere delen van de Vinkenborg werd in de 17e eeuw een tuin met een moestuin aangelegd. In de 18e eeuw kwam er ook nog een doolhof bij. Achter de Vinkenborg lag grasland en daar werd in de loop van de 18e eeuw de Plantage ingeplant. Al deze terreinen zijn nu eigendom van de Stichting Huis Bergh.

Kasteel Huis Bergh was een heel indrukwekkend groot kasteel. Daarna kregen we uitzicht op de imposante St. Pancratiuskerk. Beiden te 's-Heerenberg. Buiten 's-Heerenberg werd weer het Bergherbos betreden.

Er bleek nog een niet beklommen heuvel op ons parkoers te zitten, namelijk de 60 meter hoge Galgenberg. Op de grens van ’s-Heerenberg en Lengel werd een kermis opgebouwd, die in de herfstvakantie actief zou zijn. Wij zagen dat kermisattractie botsauto's vrijwel geheel was geïnstalleerd.

Nu werd de koffiepost bereikt. Deze was, evenals de soeppost op dezelfde locatie. Nu stonden er banken, waarop we konden rusten. Deze banken hadden we in de ochtend bij de soeppost gemist.

Langs de westkant van Zeddam werd nu koers gezet naar de Grafelijke Torenmolen. Deze beltmolen dateert al van vóór 1441 en behoort tot de oudste molens in Europa. De molen komt ook voor in de jeugdserie Floris.

De Torenmolen van Zeddam behoorde tot bezittingen van Huis Bergh. De graven Van de Bergh, de eerste eigenaren van het kasteel, hadden het wind- en maalrecht op hun grondgebied. Dit hield in dat zij molens op hun grond mochten bouwen en dat bewoners verplicht waren om daar hun graan te laten malen. In 1904 verkochten de toenmalige eigenaren van Huis Bergh, de Von Hohenzollerns, de Zeddammer molen aan de molenaar. De heer Jan Herman van Heek heeft de molen in 1929 terugkocht en voor de ondergang behoed door ingrijpende restauraties te laten uitvoeren.
Deze molen van Zeddam is de enige nog werkende, middeleeuwse torenmolen in Nederland en behoort tot de oudste gemetselde molens van West-Europa. Deze werd voor het eerst genoemd in 1451, toen Willem van den Bergh verklaarde jaarlijks een malder rogge en een malder mout te schenken aan het Gasthuis te Bergh, gemalen op zijn molens te Berg, Sedam, Diedam en Gendringen. Een malder is een oude inhoudsmaat voor granen (zoals rogge, gerst, haver) en andere landbouwproducten zoals boekweit of erwten en bedraagt ongeveer 165 liter.
In 1974 is vlakbij de torenmolen de oude rosmolen gereconstrueerd. Een dergelijke combinatie van molens kwam in het verleden veelvuldig voor. De rosmolen moest dienst doen, als er te weinig wind was voor de windmolen.

Maar voor de molen zagen we nog fraai de St. Oswalduskerk liggen.

In Nederland is Zeddam de enige parochie met Oswaldus als beschermheilige. Oswald werd geboren in de 10e eeuw. Hij behoorde tot een Deens adellijk geslacht. Zijn neef was de aartsbisschop van Canterbury. Oswald werd door deze neef opgevoed in het christelijk geloof. Hij vertrok naar Frankrijk en trad in het beroemde klooster van Fleury sur Loire. Hier leefde hij volgens de regels van de H.Benedictus. In 959 ontving hij zijn priesterwijding en keerde daarop terug naar Engeland. In 961 werd hij gewijd tot bisschop van Worcester. Voordat hij naar Frankrijk vertrok was Oswald in Worcester deken geweest. Als bisschop stichtte hij het klooster Ramsey. In 972 werd hij aartsbisschop van York. In de reeds bestaande abdijen voerde hij de regel van de H.Benedictus in. Hij zorgde voor de armen en noodlijdende, zonder op zichzelf te achten. Hij stichtte meerdere kloosters met dezelfde orderegels. Het was zijn gewoonte om dagelijks de voeten van 12 armen te wassen en met hen aan tafel te gaan. Oswald stierf in 992. Vele monniken die door hem waren opgeleid hebben bijgedragen aan de kerstening van Scandinavië. Enkele jaren later werd zijn gebeente door bisschop Wulfstan verheven.

Langs boerderijen en over landwegen werd koers gezet naar de fruitpost. Daarbij zagen we nog de grote kerktoren van Kilder. De kerkklok van Kilder wees 7 minuten over half vijf aan. De fruitpost lag in buurtschap Loerbeek. Vreemd genoeg stond op de ingetekende route dat de fruitpost aan de Rinkomseweg lag.

Langs de Zeddamseweg lag nog een groot, oud huis, waarop we zicht kregen.

Aan de weg van Kilder naar Braamt staat een kapitaal wit pand, dat in de jaren zeventig door de familie Aleven werd verkocht aan ene Horsting, die het vervolgens renoveerde. Op deze plek begon Harmanus Huntink omstreeks 1879 / 1880 een “tapperij”.

We lieten de plaatsen Braamt en Kilder aan onze rechterhand liggen. Wel kregen we nog uitzocht op de Rembrandtmolen van Kilder, een molen zonder wieken, gelegen naast een groot mengvoerbedrijf.

De rembrandtmolen van Kilder, een beltmolen werd in 1854 door Hend Weling gebouwd. Deze achtkantige houten molen ving niet genoeg wind en verviel snel. In 1882 werd een belt opgeworpen en kreeg de molen een ronde stenen romp. De molen werd "de Vos" genoemd naar de moeder van de molenaar, Geertruida Vos. Op 10 augustus 1925 werd de molen grotendeels verwoest. Het Nationaal Steuncomité Stormramp zorgde voor de herbouw, waarvoor bijna alle houten onderdelen kwamen van de gedeeltelijk afgebroken molen Rembrandt uit Hazerswoude bij Leiden, daterend uit 1593. Daarom kreeg de Kilderse molen de naam Rembrandtmolen. Tegenwoordig verkeert de molen in een zeer slechte staat.

Aan de Rinkomseweg fietste vanaf de oprijlaan van een boerderij een jongen van een jaar of 12 naar ons toe en bood ons een paar walnoten aan. Wij namen deze in dank aan. Toen we daarna de Wehlseweg opliepen, kwamen van rechts twee wandelaars aangelopen. Zij hadden vermoedelijk vanaf de fruitpost de kortste weg naar de finish gevolgd.

We staken nog de A18-snelweg over en even later werd Wehl bereikt. We kregen uitzicht op een groot gebouw naast het station. De totale officiële afstand bedroeg 41,880 km. Toen we naar het station liepen kwamen we nog de vier pijlophalers tegen. Het was een hele aardige tocht geworden. Het overwegend droge en zonnige weer zorgden voor prima wandelweer. Het IVV nummer was 11673. Het GPS-apparaat gaf 42,65 km aan. Daar moet een paar honderd meter van af getrokken worden van een keer verkeerd lopen.

Henri Floor