Tochten informatie van de 31e winterserie 2003-2004 van de FLAL

ADUARD
De route:
Er zal worden gewandeld door het natuur- en weidegebied Middag Humsterland. Dit cultuurlandschap, dat ten noorden van Aduard ligt, heeft een rijke en lange historie. 2500 jaar geleden woonden hier al mensen in het toen nog drassige, maar eiwitrijke kweldergebied. Het Reitdiep is hier nog een van de oerstromen. Dit is nog te zien aan de kronkelige vorm van het Reitdiep zoals deze door het landschap snijdt.

Historie
De eerste nederzettingen waren eerst niet verhoogd. Ze werden ook wel vlaknederzettingen genoemd, het werd begrensd door de onbegaanbare veenmoerassen en met de zand gronden van Drenthe. Op de uitgestrekte wadden verdeelde en vertakten de rivieren het land in meerdere eilanden.
In de middeleeuwen werden twee van deze eilanden vastgelegd als Midage en Hugmerchi. Middag komt van mid oog en betekent middelste eiland. Hugmerci is van oorsprong een ander woord voor kerspel. Een kerspel is te vergelijken met wat nu bij ons een Gemeente is, en was een gebied waarbinnen recht werd gesproken. Middag- Humsterland behoort tot het oudst permanent bewoonde cultuurlandschap van Nederland.
Al 2500 jaar geleden verstigden zich de eerste mensen in het toen nog sompige maar eiwitrijke kwelder gebied. Het gebied wordt omsloten tussen het Reitdiep en het van Starkenborgkanaal en een lijn te trekken tussen Grijpskerk en het polder gemaal Elektra. Het Reitdiep is nog een van de oerstromen wat ook nu nog te zien is aan de kronkelige vorm.
De oorsprong van het Reitdiep zijn twee Drentse rivieren de Hunze en de Drentse Aa, de eerste stroomde links om de stad en de Aa rechtsom en kwamen vervolgens samen. In 1551 werd dit water het Reitdiep genoemd. In 1877 werd de rivier bij Zoutkamp van de zee afgesloten. De nutteloze zeedijken naast het Reitdiep worden nu slaperdijken genoemd.
Door de stijging van het zeespiegel wierpen de bewoners verhogingen op om droog te kunnen wonen. Totaal waren er in Groningen 650 van deze wierden. Bekende wierde-dorpen zijn Ezinge, Garnwerd en Niehove. De strijd tegen het water is ook terug te vinden in binnendijken, historische sluizen (ook wel Zijlen genoemd) en door de natuur gevormde sloten die direct het water op het wad loosden. Vandaar ook de vaak kronkelige vorm van binnenwegen welke langs een oude sloot werd gemaakt.
In de binnendijken werd een holle boomstam geplaatst met een klep. Kwam het zeewater op, dan werd de klep door de waterdruk gesloten. Bij eb kon het water binnendijks worden geloosd op het wad, simpel maar doeltreffend.
De Cisterciënzer kloosterlingen uit Aduard groeven in 1382 haaks op het Reitdiep het Aduarderkanaal voor de afwatering van het Middag- Humsterland t.b.v. het telen van gewassen. Aduarderzijl is wel de bekendste sluis. Deze maakte onderdeel uit van de schansen rond Groningen. Hier vond in 1593 een bloedige veldslag plaats tussen de Staatse troepen en Spanjaarden. Prins Maurits verjoeg er de Spanjaarden en in 1672 versloeg de bisschop van Munster, Bommen Berend hier op de vlucht, de Stadjers hebben er een vrije dag 28 augustus aan overgehouden.
Toen de dijken betrouwbaar bleken verloren de Wierden hun functie als woonplaats en voor de akkerbouw en gingen de boeren in het nieuwe land wonen. Sommige boeren bereikten door huwelijk of aankoop van land of erfenis een welstand die anderen volledig in de schaduw zette. Deze adelijke status was te herkennen aan de woonhuizen ook wel borgen genoemd.
Zowel het kerkje van Fransum als die van Niehove zijn in de dertiende eeuw gebouwd met baksteen en was een bewijs van grote welvaart. Het was niet ongebruikelijk belasting met bakstenen te betalen. Een ander teken van welvaart is te zien aan de gevel van het café in Niehove. Let op de verschillende soorten stenen, die hier werden gebruikt. In de negentiende eeuw wensten de herenboeren niet in de zelfde kamer te zitten als hun arbeiders en lieten er een verdieping bovenop bouwen.
In het wierde dorp Ezinge is tussen 1921 en 1934 de wierde gedeeltelijk afgegraven door archeoloog A.E. van Griffen. In totaal zijn de overblijfselen van 85 boerderijen en 60 kleinere gebouwen ontdekt. De eerste sporen dateren uit 500 voor Christus zie hiervoor ook het Wierdemuseum in Ezinge.
Het erfgoed in deze regio bestaat o.a. uit de Borg Piloersma, het klerkenhuis Allersmaborg, het kostuummuseum in Noordhorn, het museum St. Bernardus over de Cisterciënzer monniken in Aduard waarvan de overblijfselen van het klooster (de ziekenboeg) nog in gebruik is als N. H. kerk. Het prive kerkje te Den Ham is tijdens de wandeltocht te bezichtigen.

Nabeschouwing.
De tocht vanuit Aduard, de vierde uit de serie van 12 wintertochten, startte met een goede opkomst. Ondanks het niet zulk fraai wandelweer (het was echt waterkoud), hadden zich 486 wandelaars voor de tocht ingeschreven, waarvan 332 op de 25 km en 154 voor de 40 km.
Over het uitgezette parcours waren de deelnemers zeer tevreden. Mede dankzij de parcours bouwers de familie Kuiper uit Aduard Vooral het bezoek aan het kerkje van boer Harkema, waar tevens de wagenrust was gesitueerd. Met dank aan de slager uit Aduard voor zijn vleeswaren die hij gratis aanbood aan de wandelaars.
Na afloop mocht Bianca Kuiper de wandelaars, namens een adm.kantoor, een bloem aanbieden.
Nog enkele cijfers: er liepen op deze tocht 359 deelnemers voor adm, 18 deelnemers voor de beker, 14 deelnemers voor het schildje, 23 deelnemers voor het wandbord en 72 deelnemers voor een medaille. Van het totaal aantal deelnemers waren er 310 lid van onze vereniging en namen er 176 niet leden deel aan deze tocht. Wij konden na afloop weer enkel nieuwe leden inschrijven.